1967

Cultura galega

Día das Letras Galegas

• Manuel Curros Enríquez

Nacementos/Pasamentos

Nacementos
Literatura
Alexandre Rodríguez Guerra (Badalona).
Breogán Riveiro (Uruguai).
Eli Ríos (Londres).
Emilio Xosé Insua (Viveiro).
Fernando Díaz-Castroverde Gómez (Lugo).
Francisco Xabier Iglesias López (Montealto).
Helena González Fernández (Vigo).
John Alonso Oreiro (A Coruña).
José Luis Prieto Roca (Narón).
Mercedes Leobalde (A Coruña).
Rafael Lema Mouzo (Ponte do Porto, Camariñas).
Roberto Fernández Álvarez (Ourense).
Xavier Franco (Pontevedra).
Xesús Manuel Marcos (Seoane do Courel).
Yashmina Shawki (Vigo).
Outros
O ilustrador Francisco Bueno Capeáns (Santiago).
O debuxante Fernando Iglesias Mouta (Vilagarcía).
O humorista gráfico Carlos López Gómez, "Chinto" (Boimorto).
O debuxante Manuel Blanco Rey (Noia).
O sociolingüista Gabriel Rei-Doval (Mugardos).

Pasamentos
Literatura
Herminia Fariña y Cobián (Simes; 1902 Santiago).
Isabel López Lajas (1884 Valverde do Fresno, Estremadura).
María Mariño Carou (Parada do Courel; 1907 Noia).
Uxío Carré Alvarellos (A Coruña; ibídem 1885).
Outros
Domingo Álvarez Álvarez (Tomiño; 1881 Santa Mariña do Rosal).
O profesor, escritor e político Plácido Ramón Castro del Río (Cambados; 1902 Corcubión).
O periodista e estudioso da economía galega Luis Peña Novo (Vilalba; ibídem 1893).
O músico Ángel Romero Lojo (Buenos Aires; 1905 Rianxo).
O periodista e escritor Luciano Taxonera y Vivanco (Caracas; 1890 Ferrol).
O veterinario Juan Rof Codina (Lugo; 1874 El Prat de Llobregat).
O fuxido Ramón Rodríguez Varela “O Curuxás”, mineiro e militante da CNT (Freixeiro, Palas de Rei; 1904 Toques).
O historiador, arqueólogo e colaborador do Seminario de Estudos Galegos Sebastián González García-Paz (Pontevedra; ibídem 1908).

Publicacións

Galegas

• Isaac Alonso Estravís traduce os Salmos ao galego.
• Alonso Montero prepara unha escolma titulada Trinta anos de poesía crítica (1936-1966): A protesta de trinta poetas, para Gráficas Tanco de Ourense, pero non chegou a publicarse ao ser prohibida polo Director Xeral de Información: “En contestación a su consulta de fecha 23-09-1967 se le comunica que no es aconsejable la edición de la obra titulada Treinta años de poesía crítica (1936-1966).-Jesús Alonso Montero. Dios guarde a Usted muchos años. Madrid 29 de septiembre de 1967”.

O censor, chamado Manuel Picos afirma que ofrece “una selección claramente determinada por la tendencia a la protesta política del nacionalismo separatista gallego en su mayor parte, aunque tampoco faltan las apologías de extremismos y extremistas de izquierda ni las violentas imprecaciones contra los vencedores en nuestra última guerra o contra lo que ella ha significado, advertindo a arela “de autores y editor francamente sediciosa y atentatoria a la integridad nacional”. No limiar escribe Alonso Montero: “Cando a un lle doi a súa comunidade xurde a poesía crítica. Pró poeta, daquela, non existe a intimidade, a súa soedade; existe só a sociedade. Matizando un pouco diremos que a poesía crítica é a resposta hostil dunha intimidade ás deficiencias e aldraxes do seu entorno”. Nesta antoloxía figura unha microficha de cada un dos trinta autores seleccionados, con datos biográficos e bibliográficos. O primeiro nome que aparece é o do poeta Manuel Prieto Marcos e o derradeiro o de Arcadio López Casanova. Aparecen tamén entre outros Ramón Cabanillas, Luís Pimentel, Luís Seoane, Lorenzo Varela, Celso Emilio Ferreiro, Antón Tovar, Luz Pozo Garza, Manuel María, Uxío Novoneyra ou Bernardino Graña. (No nº 238 da revista Grial, Xosé Manuel Dasilva escribe sobre o tema o artigo “ Dúas antoloxías inéditas de X. Alonso Montero e X. L. Méndez Ferrín ").

• Álvaro Cunqueiro : Historia del ángel Adriel, guardián de la puerta sur del paraíso (Imprenta Faro de Vigo).
• Aníbal Otero Álvarez : Contribución al diccionario gallego (Galaxia. “Grial” nº 19, páx. 110).
• Antón Tovar Bobillo :Non (Poemas. Gráficas Tanco. Ourense. “Grial” nº 19, páx. 104).
  

  Antonio Tovar Bobillo, Non, Orense 1967
• Arcadio López Casanova : Palabra de honor (poemas; Galaxia. “Grial” nº 17, páx. 382). Dous poemas tiveron problemas coa censura “Palabras na tarde pra Rosalía” e “In memoriam”. “O caso foi que, xa o libro impreso e difundido, a autoridade competente optou por arrincar as follas das dúas composicións” (Xesús Alonso Montero: "Arcadio e a censura”. La Voz de Galicia, 27/10/2023).
• Blanco Amor publica en “Hoja del lunes” de Ourense a sección “Fiadeiros”, dende o 24 de setembro ata 1971.
• Carlos Casares : Vento ferido (Galaxia. “Grial” nº 16, páx. 252). En carta de Basilio Losada a Ramón Piñeiro (9 de abril) escribe: “O que me causou enorme impresión foi o libro de Casares, que é dunha madurez increíble pra un libro primeirizo. Espléndidos contos todos eles. Ten forza de novelista, e dende logo é muito mellor narrador que poeta”. A resposta de Ramón Piñeiro (15 de abril) foi: “Certamente, o Casares é un escelente prosista. Trátase dun rapaz de gran sensibilidade, culto, con intensa vida interior. Do millorciño que temos nestas xeneracións máis novas”.
• Enmanuel Anati: L‘Arte rupestre Galiego-Portuguese: Evoluzione e cronologia.
• Eugenio Vázquez Gundín : Sospiros do corazón (poemas).
• Fernández del Riego : El galleguismo de Azorín (“Galicia”, Centro Galego de Buenos Aires, nº 554).
• Francisco Sesto Novás : Da estrela e da fouce (prólogo de Celso Emilio Ferreiro que remata así: “Do mozo poeta F. S. N. non se poderá decir endexamais que mentras o mundo –e tamén a súa terra- viva baixo a gadoupa de Atila, él adoitou marxinarse nun castelo de frolecidas indiferenzas. E si tal cousa non se pode decir diste poeta, é por que iste poeta, por enriba de todo, é un home. Nada menos que todo un home”).
• Giuseppe Tavani : La tradizione manoscritta della lirica galego-portoguese (Bolletino dell’Instituto di Filologia Romanza della Universitá di Roma “Grial” nº 21, páx. 362).
• Javier Costa Clavell : Rosalía de Castro (Plaza-Janés. Barcelona. “Grial” nº 19, páx. 113). En carta de Basilio Losada a Ramón Piñeiro (30/X) di “ Saíu xa o libro de Costa Clavell sobre Rosalía. Penso que é a mellor biografía que se ten feito. Moi ben documentada, moi asisada nos seus xuícios. dende logo, muito mellor que a de Lázaro”.
• Javier Montero Mejuto : Unha pola.
• Juan Naya Pérez : Galicia en la obra de Azorín (“Galicia”, Centro Galego de Buenos Aires, nº 554).
• Manuel Lueiro Rey : Manso,publicado en Oviedo, mutilado pola censura; aparece no 1968 en edición íntegra en Buenos Aires e traducido ao galego en 1996 (Galaxia) por María Xesús Vidal Alves e limiar de Xesús Alonso Montero. Asiste na Casa de Galicia de París aos actos de homenaxe a Curros nos que participou cunha conferencia Xesús Alonso Montero.
• María Otilia Docampo Pego : Do fondo da-i-alma (Faro de Vigo).
• Neira Vilas : Camiño bretemoso (Galaxia. “Grial” nº 18, páx. 508). Dedicado a Maruxa e Luís Seoane.

Con data de 9 de outubro, escríbelle Ben-Cho-Shey: “A novela está ben concebida, ben desenrolada e maravillosamente escrita nun galego literario fácil e sin rebuscamentos pero cun léxico escolleito i enxebre. Gorentame, ademais, a limpeza con que está escrita (…) Polo xeito de levalo relato falando o protagonista nun monólogo que resulta diálogo cun persoaxe decote presente, mais mudo, lembroume A esmorga, do Blanco Amor, mais coido que a sua ten mais dinidade literaria. O noso bo amigo Blanco Amor deixouse arrastrar pola moda tremendista e ó querer demostrar que il tamén é capaz de facer unha cousa fedeonda, derramou unha novela que poido ser magnífica e que, por veces resulta noxenta (…) Abonda leela pra se decatar da tremenda traxedia dos nosos emigrantes fracasados e da inxusticia dunha sociedade burguesa que premite a explotación do home polo home sen migalla de concencia” (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010).

Celso Emilio escríbelle dende Caracas (3 de maio): “Chegoume, eso sí, Camiño bretemoso que lin dun tirón unha serán calquera (…) Gustoume a noveliña i-entusiasmoume o galego que emprega: un linguaxe nutricio, que dá mantenza ao esprito (…) A sua laboura literaria é formidabel, non soio polo seu valor intrínseco, senón tamén pola sua fidelidade a Terra. Conmove pensar que vostede, tan alonxado no tempo das cousas nosas; tan atarefado nos seus traballos de ahí, ten azos para adicarlle horas a pequena patria disgraciada que, como dicía Curros “ispe aos fillos, para vestir aos xenros (…) No mes que ven sairá –editado por Ciencia Nueva de Madrí- outro libro bilingüe tidoado Viaxe ao país dos ananuxo. A primeira parte –que xustifica o tídoo- está adicada aos emigrantes alleados, aos tendeiros do esprito, aos logreiros e desleigados; a ises que vostede califica de “instruidos”, e que son os mais grandes nemigos da galeguidade e da democracia (…) Eu sei que a nosa colonia en Caracas é a pior de América. Xente deformada nos anos que seguiron a guerra civil, sin mais arelas que as de gañar cartos para un enterro de pirmeira, sin outra angueira nin afán de orden superior. Até a famosa morriña ten nesta xente unhas características moi pouco aproveitábeles, e dende logo vulgarísimas. Chegaron eiquí despoxados de toda veleidade político-social, e o país de arribada, na realidade, non lle ensinou grande cousa. A infruencia USA, co seu culto ao ésito conquerido de calqueira xeito; co seu senso reverencial do diñeiro e coa sua devoción pola chatarra manufacturada fixo estragos entre a nosa xente: esborroulle a súa endébel escala de valores, e a cámbeo soio lle deu unha vaga sensación de comodidade pequenoburguesa. É posíbel que eles non señan culpábeles destas cousas (…) O presidente é un exlexionario do Tercio; o vicepresidente, un camisa vella da Falanxe, ex paseador do ano 1936 en Monforte; o segredario, un antigo combatente da División Azul e nazi-franquista coñecido; hai ademais, en distintos postos, tres ex-gardaciviles, espulsados do Benemérito Instituto supoño que non por ir a misa duas veces…”.(Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010).

• Rafael Dieste : ¿Qué es un axioma?.
• Ramón Piñeiro : "A lingoaxe i as lingoas" (Discurso de entrada na Real Academia Galega, lido o 25 de novembro e resposta de don Domingo García-Sabell. Galaxia. “Grial” nº 19, páx. 102).
• Salvador García-Bodaño Zunzunegui : Ao pé de cada hora (Poemas. Galaxia. “Grial” nº 19, páx. 112).
• Valentín Paz-Andrade : La anunciación de Valle Inclán (Edit. Losada. Buenos Aires. Prólogo de E. Blanco Amor. “Grial” nº 18, páx.493).
• Xesús Ferro Couselo : A vida e fala dos devanceiros (Galaxia e a Fundación Penzol “Grial” nº 17, páx. 373).
• Xohana Torres : Polo mar van as sardiñas (conto infantil. Galaxia). Publicado en catalán por La Galera co título de Com és de rica la mar? En tradución de Mª Eulàlia Valeri Ferret.
• Xosé Luís Franco Grande : Entre o si e o non. Recibe o primeiro Premio de Poesía “Rosalía de Castro”. En carta de Celso Emilio a Neira Vilas (23 de marzo de 1970) escribe: “Lémbrese do que pasou co premio Rosalía de Castro, “inventado” por Fraga para adular ao galeguismo bien entendido. O xurado, composto por “galaxios”, deulle o premio a Franco Grande, fillo espritoal e político de Piñeiro, pro un poeta chirle comparado con Manuel María e cos outros concursantes”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010).

En carta de Manuel María a Neira Vilas dende Monforte (28/01/1968) dille: “O Ministerio de Información fallou o Premio de Poesía en Galego “Rosalía Castro”, que se concedía iste ano por primeira vez a un libro en galego. Premiaron o libro dun señor de Vigo que se chama Franco Grande. Coido que o libro premiado é o mais cativo que se escribiu nunca en Galicia. Así anda todo”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010).

Pola súa parte Basilio Losada escribe a Ramón Piñeiro (25/XII/1967): “Vin que levou Franco Grande o Premio Rosalía. Eu conózolle pouca obra, apenas os 13 poemas pubricados en “Grial”, que son moi bos. É o poeta novo máis puro de Galicia, o lírico máis nidio. E gústame a precisión das súas matizacións verbales intimistas. Non é un poeta de impacto, pero é un poeta pra sempre”. Noutra carta con data de 19 de xaneiro de 1968 dille tamén Basilio Losada: “Recebín o libro de Franco Grande. Efectivamente, é un libro importante. Penso que é o único dos poetas novos de Galicia –con Novoneyra- que ten unha voz persoal. Os seus poemas son inconfudibles, por máis que o seu tono sexa pouco variado, e ás veces dea a impresión de que os poemas son intercambiables. Penso que cando solte lastre romántico será un gran poeta en fondura. Os seus poemas lémbranme algúns da etapa mais inicial de Rilke. Gústame especialmente a esquisitamente matizada fluencia da espresión, tan sinxela. Dende logo, o premio foi ben dado. Estes días estiven recebindo cartas furiosas pola concesión do premio. As máis alporizadas as de Manuel María, que chegan ao improperio. Agora pódolles contestar con coñecemento de causa”.

• Xosé Manuel Beiras : El problema del desarrollo en la Galicia rural (Premio Casa de Galicia de Nova York. Galaxia. “Grial” nº 21, páx. 364).
• Publícase en Edicións Castrelos Cantos de Nadal, Aninovo e Reis, con escolma, e prólogo de Xosé María Álvarez Blázquez , iniciando así a súa andaina a colección “Pombal”. Sairían ata 1981 vintecinco títulos.

Tamén en Edicións Castrelos sae o título alboral da colección “O Moucho” Catecismo do labrego, que se presenta como reprodución facsimilar da primeira edición de 1889. Os primeiros títulos vendíanse a 30 pesetas. As ilustracións son de Pedro Bofill (Barcelona 1935).

• Javier Alfaya e Armando López Salinas: Viaje al país gallego (Ediciones Península. Madrid. “Grial” nº 17, páx. 379). O 11 de abril de 2014 escribe Alonso Montero en La Voz de Galicia: “… os autores do Viaje al País Gallego tiñan que semienmascarar os nomes das persoas ás que lles dedicaban o libro: “Para Santiago y Enrique, que tanto aman esta tierra gallega”. Os lectores máis avispados sabían que se trataba dos dirixentes comunistas galegos Santiago Álvarez e Enrique Líster”.

Sae a edición bilingüe de Longa noite de pedra na colección “El Bardo”. O 1 de maio, Ramón Piñeiro escribe a Basilio Losada: “Alégrome de que aparecese xa a edición bilingüe de Celso Emilio que ti preparaches. Sin dúbida ten o seu interés a poesía do Celso Emilio, pro, na miña opinión, arredor da súa importancia hai unha notoria inflación propagandística. É menos orixinal e máis receptivo do que sería preciso pra ser un bo poeta. É un poeta bastante retórico, tirando a mediocre, con uns cantos acertos valiosos. Todo o demais é propaganda”. Ramón Piñeiro / Basilio Losada: Do sentimento á conciencia de Galicia. Correspondencia 1961-1984; (Galaxia; páx.587).

Con data de 14 de maio, Basilio Losada resposta a Ramón Piñeiro: “O libro de Celso Emilio prohibiuno a censura. Batlló presentouno a consulta previa contra a miña opinión (eu decíalle que por tratarse dunha segunda edición non sería necesario), e recomendáronlle que non o poña á venda, e que quite uns párrafos do meu limiar, e o poema “Fuco Buxán” que incluín tamén no limiar, e o poema “O edificio” do testo. Agora cando xa estaba feita a tirada i encoadernados os exemplares, hai que refacelo todo. Un destes días vou facer unha leitura comentada na Escola de Arquiteitura. Aínda que penso que non é o mellor poeta de Galicia, penso que sí é o que pode ter neste intre unha maior proieición multitudinaria, e que cómpre aproveitala polo que supón cara ao espallamento das letras galegas”. Nesta mesma carta comenta: “Onte estiven na casa de Felip Cid. É un intresante poeta e un home todo cordialidade e intelixencia, conoce moi ben a literatura galega – é suscritor de Galaxia- e ten en preparación versiós ao catalán de Rosalía e lírica medieval. Espúxome a súa idea de orgaizar uns contactos inteitoales galego-catalás sobre problemas básicos: língoa e cultura en Galicia e Cataluña, literatura, etc. Poderíase orgaizar a base de que cinco galegos se desplazaran a Barcelona e cinco catalás a Galicia. Poderían ir Espriu, Salvat, Lluch e outros. A cousa poderíase simplificar a base de parar nas casas particolares…”.Ramón Piñeiro / Basilio Losada: Do sentimento á conciencia de Galicia. Correspondencia 1961-1984; (Galaxia; páx.589).

Sobre este libro de Celso Emilio comenta o seguinte Basilio Losada: “ No derradeiro número de “Índice” vén unha crítica moi axustada e meditada de Leopoldo Azancot a Longa noite de pedra. Empeza decindo que a mellor poesía destes anos de posguerra é a feita en galego i en catalán, e cita concretamente a Espriu e mais ao Celso Emilio. Logo ponlle algunhas tachas: prosaísmo, axuste moitas veces dificultoso entre a súa formación postsimbolista e o seu realismo social de hoxe. Pero en definitiva a crítica é moi eloxiosa”.

Relativas a Galicia

• Alberto Míguez Alvarellos: El pensamiento filosófico de Julián Besteiro (Madrid) e Galicia: éxodo y desarrollo (Edicusa. Madrid. “Grial” nº 18, páx. 498). Traduce Cosas. Los dos de siempre de Castelao para Alianza Editorial.

Con data de setembro, Antón Beiras escribe a Neira Vilas: “(…) Tamén che envío Galicia: Exodo y desarrollo, de Míguez. Este é o mesmo autor de El pensamiento de Castelao tamén en bilingüe, editado en París e que lle valeu un proceso de bastante sona no que foi defendido en Madrí por Valentín Paz-Andrade”.

• Fole presente en “El Progreso” con “Estar al siglo” (Crónicas históricas do século XX).
• Manuel Azaña publica o volume III das súas Obras Completas (México), onde aparece “Galicia 1918”, breve diario das súas andanzas polo noso país.
• Otero Pedrayo publica en “La Noche” (9/06/1967) o artigo: “Rilke, a través de un escritor gallego”.
• A revista de León “Claraboya” publica os números 16-17, dedicados á poesía galega de posguerra, con prólogo e escolma de Basilio Losada. “Será un número dunhas 150 páxinas, aínda que indo como vai o número, subvencionado pola Diputación, dixéronme que algús dos poemas non se poderán pubricar” (En carta de Basilio Losada a Ramón Piñeiro do 2 de outubro). Nesta mesma misiva refírese Basilio Losada á recepción do número 3 da revista “Nova Galicia”: “Vexo nel un asañado traballo contra Galaxia. Tíñanme pedido que colaborara con eles, que lles fixera un artigo, pero resposteilles hoxe mismo que non podo colaborar nunhas páxinas dende as que se ataca á única xente que fixo algo por Galicia cando todo o mundo cantaba o “Cara al sol” ou calaban como mortos”.
• Alejandro Campos Ramirez “Alejandro Finisterre” edita o único número da revista “Compostela”, subtitulada “Revista de Galicia”.
• O 11 de outubro no xornal “La Vanguardia” aparece unha conversa con Otero Pedrayo. O autor, Álvaro Ruibal escribe: “Otero está a punto de cumplir ochenta años y, un poco perplejo, me dice que se ha quedado solo. En seguida saca del bolsillo una agenda donde lleva el registro de sus amigos muertos y me dá noticias de las últimas bajas, señalando fechas y circunstancias en que tales óbitos se produjeron” (“Grial” nº 218).
• A “Revista de Economía de Galicia” sancionada polo ministro de Información Fraga Iribarne a causa dun editorial sobre un conflito marisqueiro na ría de Vigo.
• O Departamento de Letras da Facultade de Humanidades da Universidade Nacional de La Plata publica Ramón M. del Valle-Inclán 1866-1966 (Estudos reunidos en conmemoración do centenario. “Grial” nº 19, páx. 118).
• Ediciones Guadarrama publica Migración y sociedad en la Galicia contemporánea (“Grial” nº 16, páx. 247).
• Anisia Miranda: Relatos y anécdotas de niños vietnamitas.
• Cándido Viñas Calvo: Hombres y cosas de ayer y de hoy (Vigo).
• Darío Álvarez Blázquez: Carta de un médico a los pescadores (Vigo).
• E. Sánchez López: Movimiento migratorio de Galicia (Edit. Compostela. Santiago. “Grial” nº 16, páx. 240).
• Eliseo Alonso: Bajo Miño y Costa Sur (Industrias Gráficas Noroeste. Vigo. “Grial” nº 19, páx. 109).
• Emilio González López: El arte dramático de Valle-Inclán (Las Américas Publishing Company. New York. “Grial” nº 20, páx. 232).
• Eugenio Granell: El clavo (Madrid).
• Eugenio Vázquez Gundín: Arrendamientos rústicos y urbanos.
• Francisco Mesa Garrido (1935 Sevilla; 2004 Madrid): El colonialismo en la crisis del XIX español. Neste libro ocúpase da figura de Feyjóo Sotomayor.
  
• Francisco Xavier Carro Rosende: Las horas y los días (poemas).
• José Blanco Amor: La misión (Premio de Literatura da cidade de Buenos Aires).
• José María Castroviejo e F. de P. Fernández de Córdoba: El Conde de Gondomar. Un azor entre ocasos (Edit. Prensa Española. Madrid. “Grial” nº 20, páx. 240.
• Joseph Maria Piel: “Apontamentos de etimologia galega”.(Estudos Filológicos. Homenagem a Serafim da Silva Neto. Rio de Janeiro).
• Juan Rof Carballo: Violencia y ternura (Editorial Prensa Española. Madrid. “Grial” nº 15, páx. 106).
• Leandro Carré Alvarellos: Gramática gallega (Moret. A Coruña).
• Luís José Quintela Ferreiro: Hacia un orteguismo de izquierda (Madrid).
• Luis Romay García Arias: Vivencias galaicas.
• Mercedes Núñez Targa: Cárcel de Ventas (París).
• Miguel González Garcés: El cuervo en la ventana (traducido ao italiano no 1970).
• Raúl Grien: Cuatro esquinas.
• Valentín Paz-Andrade: La anunciación de Valle-Inclán.
• Víctor Luis Molinari: Canto a las provincias gallegas.
• Víctor Manuel Iglesias Viqueira: Cierto olor a cuerno quemado.
• Xaime Seixas escribe no "Faro de Vigo" o artigo "A devosión ó apóstolo Sant-Iago na fronteira de Haití" (25 de xullo).

Acontecementos

• Manuel Lourenzo funda o “Teatro Circo”, que en 1978 daría paso á “Escola Dramática Galega”.
• Créase en Ourense o “Grupo Rumbo” , dinamizador da vida cultural ourensán.
• Alejandro Campos Ramírez “Alejandro Finisterre”, designado académico correspondente da RAG, a proposta de Álvaro Cunqueiro.
• Ingreso de Ramón Piñeiro na Real Academia Galega.
• Os restos de Ramón Cabanillas trasladados ao Panteón de Galegos Ilustres.
• En Pontevedra nace a asociación “Amig@s da Cultura”.
  
• O primeiro traballo de colaboración entre Edigsa e Galaxia foi “Luis Olivares canta en lingua galega”, un disco con catro temas traducidos por Xosé Luís Franco Grande e por Xosé Manuel Beiras. O 22 de setembro, escribe Xosé Manuel Beiras a Basilio Losada: “Pon moito coidado na pronunciación do intérprete –que supoño será o Lluis Olivares , ou polo menos gostaríame que fose (…) Mais de tódolos xeitos pode ter unha tendencia a pronunciar todo tal como está escrito, e ahí está o teu labor. Eu estiven tentado de facer unha segunda versión máis fonética, na ortografía, pero logo o Franco i eu coidamos que contando contigo non era necesaria” (Ramón Piñeiro / Basilio Losada: Do sentimento á conciencia de Galicia. Correspondencia 1961-1984; (Galaxia; páx. 46).
• Creada na Coruña a “Academia Gallega de Jurisprudencia y Legislación”.
• Fúndase en Ourense a "Agrupación Cultural Auriense".
• Nacen a "Agrupación Fotográfica de Ribadavia" e a "Agrupación Teatral Valle Inclán" (Ourense).
• En decembro fusiónanse “El Correo Gallego” e “La Noche”.
• Antonio Odriozola organiza en Pontevedra unha mostra bibliográfica sobre a obra literaria de Miguel Hernández. O programa, ilustrado por Conde Corbal dá conta da realización dunha homenaxe poética a cargo de Manuel Lueiro Rei, Manuel Cuña Novás e Arcadio López- Casanova.
• Luís Seoane publica en Ediciós do Castro “O pulpo”, carpeta con seis gravados “Grial” nº 18, páx. 503). Na “Art Gallery International” de Buenos Aires realízase a retrospectiva de 20 anos (1948-1968) de Luís Seoane.
• Álvaro Cunqueiro convidado aos actos do Día de Galicia polo Centro Galego de Buenos Aires a onde vai acompañado polo Xeneral Constantino Lobo Montero, presidente do Centro Galego de Madrid e onde participa en varios actos de homenaxe a destacados personaxes da dictadura de Onganía. Segundo a revista Galicia pronuncia tres conferencias: Unha no diario La Prensa: Estructuras del mundo mágico. Outra na Sociedad Argentina de Escritores, presentado por Blanco Amor, sobre Personajes de Dante en el Camino de Santiago. E a terceira, en galego, no salón Castelao do Centro Galego: Galicia: vivir como Finisterre. Esta última repetiuna en Uruguai, na Casa de Galicia de Montevideo. O feito é recollido na correspondencia de Basilio Losada a Ramón Piñeiro (24 de setembro): “Si caeu ben o libro de Celso Emilio, caeu pesimamente o viaxe de Cunqueiro a Buenos Aires de mao do Lobo. Este Cunqueiro é parvo. Qué ganas de comprometerse nunha actuación de craro xeito político a estas alturas, e mais tendo de compañeiro a un intelectual como Lobo. Por certo que dende Madrid pediron a todos os Centros de España un telegrama de adhesión, pero eu conseguín evitar que o Centro noso o mandara”.
• En carta de Basilio Losada a Ramón Piñeiro (14 de maio) “Onte estiven na casa de Felip Cid. É un intresante poeta e un home todo cordialidade e intelixencia, conoce moi ben a literatura galega – é suscritor de Galaxia- e ten en preparación versiós ao catalán de Rosalía e lírica medieval. Espúxome a súa idea de orgaizar uns contactos inteitoales galego-catalás sobre problemas básicos: língoa e cultura en Galicia e Cataluña, literatura, etc. Poderíase orgaizar a base de que cinco galegos se desplazaran a Barcelona e cinco catalás a Galicia. Poderían ir Espriu, Salvat, Lluch e outros. A cousa poderíase simplificar a base de parar nas casas particolares…”.(Ramón Piñeiro / Basilio Losada: Do sentimento á conciencia de Galicia. Correspondencia 1961-1984; Galaxia; páx.589).

Sobre os contactos galego - catalás fai referencia Ramón Piñeiro en carta do 26 de setembro: “Dentro do teu plan, certamente atinado, de dar a conocer ahí unha Galicia xoven, coido que o Beiras é un dos nomes máis importantes porque é, de certo, un dos máis auténticos valores da nova xeración, tanto polo seu craro talento como pola súa amplia e nidia honestidade. Causará excelente impresión”. A continuación cita outros nomes como J. M. López Nogueira, José Manteiga Pedrares, Carlos Amable Baliñas, Camilo G. Suárez Llanos, Novoneira, Franco Grande e Xohana Torres. No remate da carta tamén se refire Piñeiro á viaxe de Cunqueiro a Buenos Aires: “Ahí só o conocen como escritor e como amigo, que son as dúas excelencias do Álvaro, pro desconocen a súa tremenda febleza de carácter. É totalmente inconsistente”.

• O 19 de xaneiro ten lugar en Santiago unha conferencia do profesor Aranguren que foi presentado por Carlos Casares. Ao remate foron detidos. “La Vanguardia” recolle así a noticia: “El profesor José Luis López Aranguren y el estudiante de quinto curso de la Facultad de Filosofía y Letras don Carlos Casares Mouriño, que lo presentó en la charla coloquio celebrado ayer en el Burgo de las Naciones, acto que no estaba autorizado, comparecieron esta mañana ante el juez de instrucción de Santiago…”.(Ramón Piñeiro / Basilio Losada: Do sentimento á conciencia de Galicia. Correspondencia 1961-1984; Galaxia; páx. 561).
• O 24 de decembro é detido Méndez Ferrín acusado de propaganda separatista e de asociación ilegal. En carta de 4 de xaneiro de 1968 Basilio Losada coméntalle o suceso a Ramón Piñeiro: “¡Onte entereime de que colleron ao Ferrín! ¡Vaia por Dios! Levaba tempo traballando en terreo escorregadizo, moi politizado, e con pouca prudencia. Ademais, polo que vexo, en Galicia a reacción é feroz, muito máis que en Cataluña. ¡Si acó tiveran que coller a tódolos que poñen papeliños…! (…) Eu estimo moito a Ferrín tanto como escritor, especialmente cando supere a súa escesiva preocupación técnica, e tamén como persoa, pois deume probas abondo de consideración moi especial”.
• Fúndase Radio Popular de Vigo e tamén Radio Popular de Ourense.
• Fúndase en Xenebra (Suíza) a sociedade “A Nosa Galiza”, que tiña como obxectivos a unión dos galegos emigrados e a defensa dos seus intereses, ademais de todo tipo de actividades culturais.
• Recital de Raimon en Santiago de Compostela (9 de maio), interrumpido pola policía ao pouco de comezar. Foi presentado por Manuel María, quen con data de setembro de 1969, escribe a Neira Vilas dándolle conta do éxito do festival. Este contacto callará nunha iniciativa poético-musical: o nacemento dun selo discográfico, o proxecto Edigsa-Xistral.
• Co gallo do asasinato do Che Guevara, organízase en Buenos Aires unha exposición-homenaxe suspendida ás poucas horas polos militares.
• Laxeiro: Pic nic.
• Apróbase o Plan Redia (Programa de la Red de Itinerarios Asfálticos).

Premios

• Xosé Luís Franco Grande: Entre o si e o non. Recibe o primeiro Premio de Poesía “Rosalía de Castro”. En carta de Celso Emilio a Neira Vilas (23 de marzo de 1970) escribe: “Lémbrese do que pasou co premio Rosalía de Castro, “inventado” por Fraga para adular ao galeguismo bien entendido. O xurado, composto por “galaxios”, deulle o premio a Franco Grande, fillo espritoal e político de Piñeiro, pro un poeta chirle comparado con Manuel María e cos outros concursantes”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010). En carta de Manuel María a Neira Vilas dende Monforte (28/01/1968) dille: “O Ministerio de Información fallou o Premio de Poesía en Galego “Rosalía Castro”, que se concedía iste ano por primeira vez a un libro en galego. Premiaron o libro dun señor de Vigo que se chama Franco Grande. Coido que o libro premiado é o mais cativo que se escribiu nunca en Galicia. Así anda todo”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010).

Pola súa parte Basilio Losada escribe a Ramón Piñeiro (25/XII/1967): “Vin que levou Franco Grande o Premio Rosalía. Eu conózolle pouca obra, apenas os 13 poemas pubricados en “Grial”, que son moi bos. É o poeta novo máis puro de Galicia, o lírico máis nidio. E gústame a precisión das súas matizacións verbales intimistas. Non é un poeta de impacto, pero é un poeta pra sempre”. Noutra carta con data de 19 de xaneiro de 1968 dille tamén Basilio Losada: “Recebín o libro de Franco Grande. Efectivamente, é un libro importante. Penso que é o único dos poetas novos de Galicia –con Novoneyra- que ten unha voz persoal. Os seus poemas son inconfudibles, por máis que o seu tono sexa pouco variado, e ás veces dea a impresión de que os poemas son intercambiables. Penso que cando solte lastre romántico será un gran poeta en fondura. Os seus poemas lémbranme algúns da etapa mais inicial de Rilke. Gústame especialmente a esquisitamente matizada fluencia da espresión, tan sinxela. Dende logo, o premio foi ben dado. Estes días estiven recebindo cartas furiosas pola concesión do premio. As máis alporizadas as de Manuel María, que chegan ao improperio. Agora pódolles contestar con coñecemento de causa”.

• O premio “Fernández Latorre” de periodismo foi concedido a Alfonso Álvarez Gándara polo artigo “La Iglesia gallega no habla la lengua de los gallegos” publicado no semanario católico da xuventude “Signo” (Madrid, 3 de decembro).
• Pedrón de Ouro: Ricardo Carballo Calero.

Epistolario

Carlos Casares: Vento ferido (Galaxia. “Grial” nº 16, páx. 252). En carta de Basilio Losada a Ramón Piñeiro (9 de abril) escribe: “O que me causou enorme impresión foi o libro de Casares, que é dunha madurez increíble pra un libro primeirizo. Espléndidos contos todos eles. Ten forza de novelista, e dende logo é muito mellor narrador que poeta”. A resposta de Ramón Piñeiro (15 de abril) foi: “Certamente, o Casares é un escelente prosista. Trátase dun rapaz de gran sensibilidade, culto, con intensa vida interior. Do millorciño que temos nestas xeneracións máis novas”.

Javier Costa Clavell: Rosalía de Castro (Plaza-Janés. Barcelona. “Grial” nº 19, páx. 113). En carta de Basilio Losada a Ramón Piñeiro (30/X) di “ Saíu xa o libro de Costa Clavell sobre Rosalía. Penso que é a mellor biografía que se ten feito. Moi ben documentada, moi asisada nos seus xuícios. dende logo, muito mellor que a de Lázaro”.

Leandro Carré escribe a Neira Vilas (16 de marzo): “En París premiáronme un traballo “Pol-a creazón dun Teatro Galego do noso tempo”, proposto este tema pol-o Centro Gallego de Barcelona. O traballo foi pubricado en La Voz de Galicia, e na revista de Madrí Airiños, aires, de efímera vida. Tampouco houbo un só afeizoado dos que hai na Galiza ou na América, que me falara ou me escribira dele. E nel tiñan moito que adeprender, e por el deberían guiarse actores e autores para aperfeizoar o noso Teatro Galego”. (O traballo foi premiado no Concurso Nieto Pena convocado en 1964 pola RTV francesa de París, fallado o 25 de xullo dese ano. Publicouse no nº 3 (1964) de Airiños, aires e en castelán en La Voz de Galicia o 22-VIII-1964). (Xosé Neira Vilas Cartas de vellos amigos. Galaxia).

Neira Vilas: Camiño bretemoso (Galaxia. “Grial” nº 18, páx. 508). Dedicado a Maruxa e Luís Seoane. Con data de 9 de outubro, escríbelle Ben-Cho-Shey: “A novela está ben concebida, ben desenrolada e maravillosamente escrita nun galego literario fácil e sin rebuscamentos pero cun léxico escolleito i enxebre. Gorentame, ademais, a limpeza con que está escrita (…) Polo xeito de levalo relato falando o protagonista nun monólogo que resulta diálogo cun persoaxe decote presente, mais mudo, lembroume A esmorga, do Blanco Amor, mais coido que a sua ten mais dinidade literaria. O noso bo amigo Blanco Amor deixouse arrastrar pola moda tremendista e ó querer demostrar que il tamén é capaz de facer unha cousa fedeonda, derramou unha novela que poido ser magnífica e que, por veces resulta noxenta (…) Abonda leela pra se decatar da tremenda traxedia dos nosos emigrantes fracasados e da inxusticia dunha sociedade burguesa que premite a explotación do home polo home sen migalla de concencia” (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010).

Celso Emilio escríbelle dende Caracas (3 de maio): “Chegoume, eso sí, Camiño bretemoso que lin dun tirón unha serán calquera (…) Gustoume a noveliña i-entusiasmoume o galego que emprega: un linguaxe nutricio, que dá mantenza ao esprito (…) A sua laboura literaria é formidabel, non soio polo seu valor intrínseco, senón tamén pola sua fidelidade a Terra. Conmove pensar que vostede, tan alonxado no tempo das cousas nosas; tan atarefado nos seus traballos de ahí, ten azos para adicarlle horas a pequena patria disgraciada que, como dicía Curros “ispe aos fillos, para vestir aos xenros (…) No mes que ven sairá –editado por Ciencia Nueva de Madrí- outro libro bilingüe tidoado Viaxe ao país dos ananuxo. A primeira parte –que xustifica o tídoo- está adicada aos emigrantes alleados, aos tendeiros do esprito, aos logreiros e desleigados; a ises que vostede califica de “instruidos”, e que son os mais grandes nemigos da galeguidade e da democracia (…) Eu sei que a nosa colonia en Caracas é a pior de América. Xente deformada nos anos que seguiron a guerra civil, sin mais arelas que as de gañar cartos para un enterro de pirmeira, sin outra angueira nin afán de orden superior. Até a famosa morriña ten nesta xente unhas características moi pouco aproveitábeles, e dende logo vulgarísimas. Chegaron eiquí despoxados de toda veleidade político-social, e o país de arribada, na realidade, non lle ensinou grande cousa. A infruencia USA, co seu culto ao ésito conquerido de calqueira xeito; co seu senso reverencial do diñeiro e coa sua devoción pola chatarra manufacturada fixo estragos entre a nosa xente: esborroulle a súa endébel escala de valores, e a cámbeo soio lle deu unha vaga sensación de comodidade pequenoburguesa. É posíbel que eles non señan culpábeles destas cousas (…) O presidente é un exlexionario do Tercio; o vicepresidente, un camisa vella da Falanxe, ex paseador do ano 1936 en Monforte; o segredario, un antigo combatente da División Azul e nazi-franquista coñecido; hai ademais, en distintos postos, tres ex-gardaciviles, espulsados do Benemérito Instituto supoño que non por ir a misa duas veces…”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010).

Xosé Luís Franco Grande: Entre o si e o non. Recibe o primeiro Premio de Poesía “Rosalía de Castro”. En carta de Celso Emilio a Neira Vilas (23 de marzo de 1970) escribe: “Lémbrese do que pasou co premio Rosalía de Castro, “inventado” por Fraga para adular ao galeguismo bien entendido. O xurado, composto por “galaxios”, deulle o premio a Franco Grande, fillo espritoal e político de Piñeiro, pro un poeta chirle comparado con Manuel María e cos outros concursantes”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010). En carta de Manuel María a Neira Vilas dende Monforte (28/01/1968) dille: “O Ministerio de Información fallou o Premio de Poesía en Galego “Rosalía Castro”, que se concedía iste ano por primeira vez a un libro en galego. Premiaron o libro dun señor de Vigo que se chama Franco Grande. Coido que o libro premiado é o mais cativo que se escribiu nunca en Galicia. Así anda todo”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010).

Pola súa parte Basilio Losada escribe a Ramón Piñeiro (25/XII/1967): “Vin que levou Franco Grande o Premio Rosalía. Eu conózolle pouca obra, apenas os 13 poemas pubricados en “Grial”, que son moi bos. É o poeta novo máis puro de Galicia, o lírico máis nidio. E gústame a precisión das súas matizacións verbales intimistas. Non é un poeta de impacto, pero é un poeta pra sempre”.Noutra carta con data de 19 de xaneiro de 1968 dille tamén Basilio Losada: “Recebín o libro de Franco Grande. Efectivamente, é un libro importante. Penso que é o único dos poetas novos de Galicia –con Novoneyra- que ten unha voz persoal Os seus poemas son inconfudibles, por máis que o seu tono sexa pouco variado, e ás veces dea a impresión de que os poemas son intercambiables. Penso que cando solte lastre romántico será un gran poeta en fondura. Os seus poemas lémbranme algúns da etapa mais inicial de Rilke. Gústame especialmente a esquisitamente matizada fluencia da espresión, tan sinxela. Dende logo, o premio foi ben dado. Estes días estiven recebindo cartas furiosas pola concesión do premio. As máis alporizadas as de Manuel María, que chegan ao improperio. Agora pódolles contestar con coñecemento de causa”.

Con data de setembro, Antón Beiras escribe a Neira Vilas: “(…) Tamén che envío Galicia: Exodo y desarrollo, de Míguez. Este é o mesmo autor de El pensamiento de Castelao tamén en bilingüe, editado en París e que lle valeu un proceso de bastante sona no que foi defendido en Madrí por Valentín Paz-Andrade”.

Ramón Piñeiro escribe a Neira Vilas (4 de setembro): “O Emilio [González López} inicia agora unha nova responsabilidade académica: a direición dos doutoramentos en español de todolos Colleges da New York University. Responsabilidade paralela a esta, en relación cos doutoramentos en Portugués, foille encomendada ao Guerra Da Cal. Resulta curioso que señan dous galegos os escollidos pra esta función de tanta responsabilidade”.(Xosé Neira Vilas. Cartas de vellos amigos . Galaxia 2010, páx. 419).

O primeiro traballo de colaboración entre Edigsa e Galaxia foi “Luis Olivares canta en lingua galega”, un disco con catro temas traducidos por Xosé Luís Franco Grande e por Xosé Manuel Beiras. O 22 de setembro, escribe Xosé Manuel Beiras a Basilio Losada: “Pon moito coidado na pronunciación do intérprete –que supoño será o Lluis Olivares , ou polo menos gostaríame que fose (…) Mais de tódolos xeitos pode ter unha tendencia a pronunciar todo tal como está escrito, e ahí está o teu labor. Eu estiven tentado de facer unha segunda versión máis fonética, na ortografía, pero logo o Franco i eu coidamos que contando contigo non era necesaria” (Ramón Piñeiro / Basilio Losada: Do sentimento á conciencia de Galicia. Correspondencia 1961-1984; (Galaxia; páx. 46).

A revista de León “Claraboya” publica os números 16-17, dedicados á poesía galega de posguerra, con prólogo e escolma de Basilio Losada. “Será un número dunhas 150 páxinas, aínda que indo como vai o número, subvencionado pola Diputación, dixéronme que algús dos poemas non se poderán pubricar” (En carta de Basilio Losada a Ramón Piñeiro do 2 de outubro). Nesta mesma misiva refírese Basilio Losada á recepción do número 3 da revista “Nova Galicia”: “Vexo nel un asañado traballo contra Galaxia. Tíñanme pedido que colaborara con eles, que lles fixera un artigo, pero resposteilles hoxe mismo que non podo colaborar nunhas páxinas dende as que se ataca á única xente que fixo algo por Galicia cando todo o mundo cantaba o “Cara al sol” ou calaban como mortos”.

Sae a edición bilingüe de Longa noite de pedra na colección “El Bardo”. O 1 de maio, Ramón Piñeiro escribe a Basilio Losada: “Alégrome de que aparecese xa a edición bilingüe de Celso Emilio que ti preparaches. Sin dúbida ten o seu interés a poesía do Celso Emilio, pro, na miña opinión, arredor da súa importancia hai unha notoria inflación propagandística. É menos orixinal e máis receptivo do que sería preciso pra ser un bo poeta. É un poeta bastante retórico, tirando a mediocre, con uns cantos acertos valiosos. Todo o demais é propaganda”. (Ramón Piñeiro / Basilio Losada: Do sentimento á conciencia de Galicia. Correspondencia 1961-1984; Galaxia; páx.587).

Con data de 14 de maio, Basilio Losada resposta a Ramón Piñeiro: “O libro de Celso Emilio prohibiuno a censura. Batlló presentouno a consulta previa contra a miña opinión (eu decíalle que por tratarse dunha segunda edición non sería necesario), e recomendáronlle que non o poña á venda, e que quite uns párrafos do meu limiar, e o poema “Fuco Buxán” que incluín tamén no limiar, e o poema “O edificio” do testo. Agora cando xa estaba feita a tirada i encoadernados os exemplares, hai que refacelo todo. Un destes días vou facer unha leitura comentada na Escola de Arquiteitura. Aínda que penso que non é o mellor poeta de Galicia, penso que sí é o que pode ter neste intre unha maior proieición multitudinaria, e que cómpre aproveitala polo que supón cara ao espallamento das letras galegas”. Nesta mesma carta comenta: “Onte estiven na casa de Felip Cid. É un intresante poeta e un home todo cordialidade e intelixencia, conoce moi ben a literatura galega – é suscritor de Galaxia- e ten en preparación versiós ao catalán de Rosalía e lírica medieval. Espúxome a súa idea de orgaizar uns contactos inteitoales galego-catalás sobre problemas básicos: língoa e cultura en Galicia e Cataluña, literatura, etc. Poderíase orgaizar a base de que cinco galegos se desplazaran a Barcelona e cinco catalás a Galicia. Poderían ir Espriu, Salvat, Lluch e outros. A cousa poderíase simplificar a base de parar nas casas particolares…”.(Ramón Piñeiro / Basilio Losada: Do sentimento á conciencia de Galicia. Correspondencia 1961-1984; Galaxia; páx.589).

Cunqueiro convidado aos actos do Día de Galicia polo Centro Galego de Buenos Aires a onde vai acompañado polo Xeneral Constantino Lobo Montero, presidente do Centro Galego de Madrid e onde participa en varios actos de homenaxe a destacados personaxes da dictadura de Onganía. Viaxa tamén a Venezuela. O feito é recollido na correspondencia de Basilio Losada a Ramón Piñeiro (24 de setembro): “Si caeu ben o libro de Celso Emilio, caeu pesimamente o viaxe de Cunqueiro a Buenos Aires de mao do Lobo. Este Cunqueiro é parvo. Qué ganas de comprometerse nunha actuación de craro xeito político a estas alturas, e mais tendo de compañeiro a un intelectual como Lobo. Por certo que dende Madrid pediron a todos os Centros de España un telegrama de adhesión, pero eu conseguín evitar que o Centro noso o mandara”.

Sobre eses contactos galego - catalás fai referencia Ramón Piñeiro en carta do 26 de setembro:“Dentro do teu plan, certamente atinado, de dar a conocer ahí unha Galicia xoven, coido que o Beiras é un dos nomes máis importantes porque é, de certo, un dos máis auténticos valores da nova xeración, tanto polo seu craro talento como pola súa amplia e nidia honestidade. Causará excelente impresión”. A continuación cita outros nomes como J. M. López Nogueira, José Manteiga Pedrares, Carlos Amable Baliñas, Camilo G. Suárez Llanos, Novoneira, Franco Grande e Xohana Torres. No remate da carta tamén se refire Piñeiro á viaxe de Cunqueiro a Buenos Aires: “Ahí só o conocen como escritor e como amigo, que son as dúas excelencias do Álvaro, pro desconocen a súa tremenda febleza de carácter. É totalmente inconsistente”.

O 24 de decembro é detido Méndez Ferrín acusado de propaganda separatista e de asociación ilegal. En carta de 4 de xaneiro de 1968 Basilio Losada coméntalle o suceso a Ramón Piñeiro: “¡Onte entereime de que colleron ao Ferrín! ¡Vaia por Dios! Levaba tempo traballando en terreo escorregadizo, moi politizado, e con pouca prudencia. Ademais, polo que vexo, en Galicia a reacción é feroz, muito máis que en Cataluña. ¡Si acó tiveran que coller a tódolos que poñen papeliños…! (…) Eu estimo moito a Ferrín tanto como escritor, especialmente cando supere a súa escesiva preocupación técnica, e tamén como persoa, pois deume probas abondo de consideración moi especial”.

En carta de Basilio Losada a Ramón Piñeiro (30/X) dá a súa visión da obra de Manuel María: “Escribiume Manuel María pedíndome un limiar pra unha escolma da súa obra que vaille pubricar Adonais (…) A miña interpretación da súa obra partirá da consideración da súa posición illada, fóra das grandes correntes da Literatura Universal, nun logar onde non é doado facerse con libros recentes; logo o seu illamento lingoístico, o primeiro poeta mozo tras da guerra, nun intre difícil en que todo semellaba afundido e a cultura galega barrida do mapa. Entón percura teimudamente un xeito seu, e non acada máis que ecos da poesía castelán que se iba facendo no seu tempo: Libro de pregos como eco da poesía máis ou menos relixiosa de moda un tempo; Terra Chá seguindo unha tradición de poesía galega labrega na liña de Noriega-Iglesia Alvariño, liña á que Novoneira habíalle dar fondura humán. E logo outra faceta que albisca oscuramente: a poesía social, dende un prantexamento individualista en Documentos personaes, hastra o Mar maior e a súa obra inédita. Xunto a todo elo, o ensimismamento esistencial de Advento, coincidente ca obera do fato de Brais Pinto. Esto pouco maís ou menos pode ser un xeito de ir situando a Manuel María, poeta que non é nada dunha valía sobranceira, pero é representativo dun intre histórico e dos problemas dunha xeneración galega da que eu mesmo son parte, con tódalas vacilacións, fracaso, erros i espranzas”. O prólogo titularíase “Manuel María en la nueva poesía gallega” e sairá no 1969 na antoloxía poética bilingüe para a colección Adonais de Rialp.

Josep Dalmau i Olivé: Distensions cristianomarxistes. “ É o párroco de Gallifa, tan popular pola súa disposición polémica cara aos poderes. O libro é decepcionante. O desenrolo é pouco rigoroso, incide constantemente no tópico, móvese na corda floxa do seu cristianismo e fai mil equilibros buscándolle concordancias co comunismo estatificado”. (Basilio Losada en carta a Ramón Piñeiro; 25/XII).

Camilo Torres (1929-1966): Liberación o muerte. En carta de Manuel María a Neira Vilas (29/08/1969) coméntalle: “Recibo con moitísimo intrés todo o que me mandas de ahí. Noutra carta pedíache o libro de Camilo Torres, Liberación o muerte. Intresoume i emocionoume. Quixera telo. É un dos libros que mais nos intresou dende hai anos. Moito che agradecería que no lo mandaras. E cantos mais exemprares mellor pra lle ir dando os rapaces. As revistas que nos das están todas espalladas entre os rapaces nosos. Para min Cuba é un exempro no mundo. Si non foramos galegos gustaríanos estar ahí. Cun país tan relativamente pequeño pódense facer maravillas. O caso de Cuba coido que é, oxe por oxe, o que mellor sirve pra Galicia”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010, páx. 270).

Sumarios

GRIAL Nº 15 M. Rubén García Álvarez: Castilla e Castela, Ordejón, Orcellón e o trovador Lopo. R. Carballo Calero: O conto popular na provincia de Lugo. Celestino F. de la Vega: Sobre la persona y la obra de García-Sabell. Xosé Manuel Beiras (Trad.): Catro cartas a un amigo alemán, de Albert Camus. J. Mariñas del Valle: A festa do Cheneque e outras historias. Armando Vázquez Crespo (Trad.): Escolma das fábulas de Esopo. Xosé Landeira Yrago: Nota sobre João Guimarães Rosa ou o espléndico rexionalismo. Xohán Ledo: Encol da pintura de Carlos Maside. Emilio González López: Arte dramático de Valle-Inclán: A fase decadente. Xavier Costa Clavell: Nova do poeta catalán Felip Cid. R. C. C.: Dúas notas sobre Rubén Darío. Andrés Martínez-Morás y Soria: ¿Dónde y cuándo nació Alberto Camino y cuándo murió?. Eclêa Bosi: Carta do Brasil.

GRIAL Nº 16 Ramón Otero Pedrayo: Baudelaire. Sebastián Risco: Raíz galega da obra de Valle-Inclán. Laureano Álvarez Martínez: Panorama da música galega. Aportación do mestre Rodrigo A. de Santiago. Genaro Mariñas del Valle: A festa do Cheneque e outras historias. M. Rodrigues Lapa: O caso de Castela e de Orcellón. Pilar Vázquez Cuesta: A propósito de la Gramática gallega de Carballo Calero. Emilio González López: Un tesouro de arte galego: A Biblia en hebreo da Universidade de Oxford. Camilo G. Suárez-Llanos: Como calquer outro día. Xosé María Álvarez Blázquez: Encol dun libro maxistral: “O Cancioneiro de Pero Meogo”. Andrés Martínez-Morás y Soria: Sobre la emigración de Curros Enríquez. X. L. F. G.: Raíz e tempo. Tomás Pollán García: Un libro que redime a Amor Ruibal para la filosofía española.

GRIAL Nº 17 Ramón Otero Pedrayo: Baudelaire. D. García-Sabell: Páxinas do xornal. Fr. Gumersindo Placer: La danza del demonio en las obras de Rosalía Castro. Xesús Alonso Montero: Curros Enríquez ou a poesía como loita. X. L. Franco Grande e Xosé Manuel Beiras (Trad.): “Antígona” de Jean Anouilh. Salvador Lorenzana: Galicia nas páxinas de Azorín. Xosé María Castroviejo: Presencia-ausencia en Manuel Antonio. Emilio González López: Cervantes y el Patronato único del Apóstol Santiago. R. C. C.: Catro poemas de Carl Sandburg. Antonio Santamarina: Xitón e Fedón, ou o probe i o rico.

GRIAL Nº 18 Emilio González López: Eisiliados irlandeses en Galicia. Hugo Roe O‘Donnell e a Torre de Breogán. Xosé Landeira Yrago: Fernando Pessoa: Aparición, permanencia e vóo. Amable Veiga Arias: Fonología gallega. Fonemática: Un grupo fonico monofonemático. A. Richard Diebold: O bilingüismo infantil e a formación da persoalidade. Basilio Losada: “Pere Quart”, poeta no tempo. Ramón Piñeiro: Galicia nos estudos luso-brasileiros. Plácido R. Castro: Vida e poesía de Yeats. Manuel María: Raimón, poeta do noso tempo. R. C. C.: Poesía de Curros Enríquez. Ramón Lorenzo Vázquez: Un interesante estudio filológico del Dr. Lange. J. L. Allué: R. Martínez de Andrade, poeta de consumo. Cosme Barreiros: Persoalidade de Miguel Ángel Asturias.

Outras culturas

PREMIO NOBEL DE LITERATURA: Miguel Ángel Asturias

CPLP - Comunidade dos Países de Lingua Portuguesa Nacen Alexandra Lucas Coelho (Lisboa). Carlos Luis Bessa (Viana do Castelo). Domingos Amaral (Lisboa). José Luís Tavares (Tarrafal, Ilha de Santiago, Cabo Verde). Nelson Saúte (Maputo). Rui Cardoso Martins (Portalegre). São Mouniz Gouveia (Illa de Madeira). Morren: Fidelino de Figueiredo (Lisboa; ibídem 1889). João Guimarães Rosa (Rio de Janeiro; 1908 Cordisburgo). Tomaz Kim (Lisboa; 1915 Lobito, Angola). Virgínia Vitorino (Lisboa; 1895 Alcobaça). Agustina Bessa Luís: A Bíblia dos Pobres (díptico; 1967-1970). Albano Martins: Coraçao de Bússola (poesía). Alberto Ferreira: Bom senso e bom gosto (4 volumes 1967-1971). Alexandre Pinheiro Torres: O mundo em equação. Álvaro Guerra: Os mastins. Alves Redol: O destino morreu de repente. Ana Hatherly: Operação 2. António Callado: Quarup (narrativa). António de Navarro: Metal translúcido. António Gedeão: Linhas de força. Armando Martins Janeira: A grande feira do mundo. Auto e O teatro de Gil Vicente e o teatro clássico japonês. Arnaldo Saraiva: Apresentação de: Uma pedra no caminho. Biografia de um poema de Carlos Drumond de Andrade. Ataliba T. de Castillo: A sintaxe do verbo e os tempos do passado em portugues (Faculdade de Filosofía, Ciências e Letras de Marilia. São Paulo. “Grial” nº 26, páx. 503). Autran Dourado (Brasil): Ópera dos Mortos. Bento da Cruz: Filhas de Lot. Casimiro de Brito: Vietname – Em nome da liberdade. David Mourão-Ferreira: A Arte de Amar (poesia). Dinis Machado: Mão direita do diabo e Requiem para D. Quixote. Fausto Lopo de Carvalho: A contagem para o fim. Fernando Amado: O iconoclasta ou o pretendente imaginário. Fernando Guedes: Nadir Afonso. Fernando Pires de Lima: Ensaios Etnográficos. Fiama Hasse: Barcas novas. Fidelino de Figueiredo: Ideias de Paz e Paixão e Ressurreição do Homem. Francisco José Tenreiro (São Tomé): Coração em África. Herberto Hélder: Retrato em movimento (poesía). Hilda Hilst (Brasil): A possessa (teatro). João de Araújo Correia: Passos Perdidos (crónica). João Gaspar Simões: Novos temas, velhos temas. João Guimarães Rosa: Tutaméia (Terceiras estórias). Joaquim Paços d’Arcos: Novelas Pouco Exemplares. Jorge Borges de Macedo: João Lúcio de Azevedo e o seu tempo. José Afonso é expulsado do ensino público. Sae o seu primeiro LP Baladas e canções e publica o primeiro libro de poemas: Cantares (Lisboa). José Augusto França: A arte em Portugal no século XIX. José Augusto Seabra: Os sinais e a origem (poesía). Luís de Sttau Monteiro: Duas peças em um acto; A guerra santa e A estátua. Luís Forjaz Trigueiros: Ventos e marés. Manuel Alegre: O canto e as armas (poesia). Manuel Ferreira: A aventura crioula. Maria Alberta Menéres: Os mosquitos de Suburna. Maria Isabel Barreno: De noite as Árvores são Negras. Maria Judite de Carvalho: O seu amor por Etel. Maria Lúcia Lepecki: Sentimentalismo: contribuição para o estudo da técnica romanesca de Camilo. Maria Teresa Horta: Cronista não é recado e Minha Senhora de mim. Mário Braga: Antes do dilúvio. Mário Sacramento: Lendo Raul Brandão e Fernando Namora. A obra e o homem. Natália Correia: O Vinho e a Lira (poesia). Natália Nunes: O caso de Zulmira L. Nelson de Matos: Giestas da memória e O que vai morrer. Osman Lins (Brasil): Guerra do cansa-cavalo. Rubem Fonseca (Brasil): Lúcia McCartney (contos). Ruy Cinatti: Sete septetos e Ossabô. Salette Tavares (Mozambique): Quadrada. Sant’Anna Dionísio: O universo de Raul Brandão. Sebastião da Gama(1924-1952): Itinerário paralelo. Sophia de Mello Breyner: Geografia (poesia). Víctor de Sá: Ribeiro Sanches. Vítor Manuel Aguiar e Silva: O teatro de actualidade no Romantismo português e Teoria da literatura (No 1972 a Editorial Gredos publica a versión española). Yvette K. Centeno: Poemas fracturados.

Nacen:

• Jordi Masó i Rahola (Granollers).

Morren:

• Carles Soldevila i Zubiburu (1892 Barcelona).
• Francesc Almela i Vives (València; 1903 Vinaròs).

PREMI VÍCTOR CATALÀ: Terenci Moix: La torre dels vicis capitals.

Blai Bonet i Rigo: L’Evangeli segons un de tants. (Premi Carles Riva).

Emili Teixidor: Les rates malaltes.

Felip Cid i Rafael: Seis testimonios de la medicina ibérica (Oikos-Tau). Sobre el comenta Basilio Losada en carta a Ramón Piñeiro (1/1/ 1968): “ Saiu un libro de Felip Cid –home interesadísimo por Galicia, e nome importante da Cataluña máis viva, direitor da nova Editora Llibres de Sinera– que fai unha semblanza dos seis mellores -supoño que os elexiu por méritos- médicos españoles. Entre eles están Novoa Santos e Rof. Fai tamén citas axeitadas de García-Sabell. Por certo que, no limiar, Aranguren bota en falta a García-Sabell –e o cita expresamente- nesta galería de médicos humanistas”.

Fèlix Cucurull i Tey: Dos pobles ibèrics. (Fai paralelismos entre Cataluña e Portugal). En 1975 sae en versión portuguesa Dois povos ibéricos (Portugal e Catalunha) na editora Assírio & Alvim.

Francesc Candel: Parlem-ne.

Francesc Parcerisas: Vint poemes civils.

Guillem Viladot i Puig: La gent i el vent (Premi Víctor Català 1966).

Jaume Fuster: Breu història del teatre català.

Joan Colomines i Puig: Els postergats (teatro).

Joan Fuster: Combustible per a falles e L’home, mesura de totes les coses.

Josep Dalmau i Olivé: Distensions cristianomarxistes. “ É o párroco de Gallifa, tan popular pola súa disposición polémica cara aos poderes. O libro é decepcionante. O desenrolo é pouco rigoroso, incide constantemente no tópico, móvese na corda floxa do seu cristianismo e fai mil equilibros buscándolle concordancias co comunismo estatificado”. (Basilio Losada en carta a Ramón Piñeiro; 25/XII).

Joaquim Carbó: Els orangutans e L’escapada.

Josep Melià: Els mallorquins.

Luis Romero: Tres días de Julio (castelán).

Llorenç Villalonga: Les fures (novela).

Manuel de Pedrolo: Totes les bèsties de càrrega (novela).

Manuel Sanchis Guarner: La Renaixença al País Valencià.

Maria Aurèlia Capmany: Un lloc entre els morts (novela).

Maria Beneyto i Cuñat: La dona forta.

Marià Manent: Com un núvol lleuger. Més interpretacions de lírica xinesa.

Marta Pessarrodona: Setembre 30 (Da col. Els Llibres de les Quatre Estacións). Un poema deste libro aparecerá no Faro de Vigo o 19 de outubro de 1969 traducido do catalán por Álvaro Cunqueiro co título de “Plegaria para non se non sentirse amada” baixo o pseudónimo de Manuel María Seoane.

Mercè Rodoreda: Jardí vora el mar (narrativa) e La meva Cristina i altres contes.

Nèstor Luján: Historia del toreo.

Pere Calders: Aquí descansa Nevares.

Ramon Folch i Camarasa: Cap de setmana damunt l’herba.

Xavier Benguerel: Gorra de plat (novela).

Nacen: Álvaro Otero (Bueu). Agustín Fernández Mallo (A Coruña). Alejandro Palomas Pubill (Barcelona). Antonio G. Iturbe (Zaragoza). Fernando Trías de Bes (Barcelona). Marta Sanz (Madrid). Silvia Grijalba (Madrid). Morren: Edgar Neville (1899 Madrid). José Martínez Ruiz “Azorín” (Madrid; 1873 Monóvar). Rafael López de Haro(Madrid; 1876 San Clemente). Alfonso Sastre: Oficio de tinieblas. Ángel González: Tratado de urbanismo. Antonio Buero Vallejo: El tragaluz. Antonio Gala: Noviembre y un poco de yerba. Antonio Martínez Ballesteros: El camaleón. Antonio Pereira: Una ventana a la carretera. (Premio Leopoldo Alas). Armando López Salinas e Javier Alfaya: Viaje al País gallego. Carlos Álvarez: Papeles encontrados por un preso. Carlos Bousoño: Oda en la ceniza. Carlos Muñiz: Las viejas difíciles. Daniel Sueiro Rodríguez: Solo de moto. Diego Salvador: La mujer y el ruido (teatro). Félix Grande: Blanco spirituals. Francisco García Pavón: El reinado de Witiza. Francisco Nieva: El maravilloso catarro de lord Bashaville. Guillermo Carnero: Dibujo de la muerte. Javier Tomeo: El cazador. Jerónimo López Mozo: Los novios o la teoría de los números combinatorios. Jorge Semprún: L’évanoissement. José Ángel Valente: Siete representaciones. José María Guelbenzu: Espectros, la casa antigua. Juan Benet: Volverás a Región. Manuel Álvarez Ortega: Despedida en el tiempo. Manuel García Viñó: Novela española actual (Ediciones Guadarrama): “Los libros de Cunqueiro aparecen, en sus primeras ediciones, indistintamente en lengua castellana o gallega. Las versiones de la una a la otra las hace él mismo. No se puede pues hablar de traducción. Álvaro Cunqueiro pertenece por derecho propio al ámbito de la prosa castellana, en cuyo uso difícilmente se encontraría a alguien que le aventajara en la actualidad”. Martín de Riquer: Caballeros andantes españoles. Miguel Bayón: El que va de paso (Premio Albaicín). Rafael Morales: Poesías completas. Tomás Segovia: Anagnórisis.

Máis culturas:

Nacen:

• Edmundo Paz Soldán (Cochabamba, Bolivia).
• Martín Kohan (Buenos Aires).

• Amélie Nothomb (Kobe, Japón ou 1966 en Etterbeek, Bruselas).
• Eloy Urroz (Nova York).
• Etgar Keret (Tel-Aviv).
• John Barlow (West Yorkshire).
• Jonathan Littell (Nova York).
• Katharina Hacker (Alemania).
• Laurent Mauvignier (Tours).
• Marie NDiaye (Pithiviers, dans le Loiret).
• Michael Kimball (Míchigan).
• Mónica Ali (Bangladés).
• Wladimir Kaminer (Moscova).

Morren:.

• Celestino Gorostiza (1904 México).
• Ciro Alegría (1909 Sartimbamba, Perú).
• Oliverio Girondo (1891 Argentina).
• Samuel Eichelbaum (Buenos Aires; 1894 Entre Ríos, Argentina).

• Aleksander Wat (París; 1900 Varsovia).
• Carson McCullers (1917 Columbus, Georgia).
• Joe Randolph Ackerley (1896 Londres).
• Waldo Frank (1889 New Jersey).

Arturo Uslar Pietri: La lluvia y otros cuentos.

Augusto Roa Bastos: Los pies sobre el agua (conto) e Madera quemada (conto).

Borges: El libro de los seres imaginarios.

Cabrera Infante: Tres tristes tigres.

Camilo Torres (1929-1966): Liberación o muerte. En carta de Manuel María a Neira Vilas (29/08/1969) coméntalle: “Recibo con moitísimo intrés todo o que me mandas de ahí. Noutra carta pedíache o libro de Camilo Torres, Liberación o muerte. Intresoume i emocionoume. Quixera telo. É un dos libros que mais nos intresou dende hai anos. Moito che agradecería que no lo mandaras. E cantos mais exemprares mellor pra lle ir dando os rapaces. As revistas que nos das están todas espalladas entre os rapaces nosos. Para min Cuba é un exempro no mundo. Si non foramos galegos gustaríanos estar ahí. Cun país tan relativamente pequeño pódense facer maravillas. O caso de Cuba coido que é, oxe por oxe, o que mellor sirve pra Galicia”.(Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010, páx. 270).

Carlos Fuentes: Zona sagrada (prosa) e Cambio de piel (prosa).

César Fernández Moreno: La realidad y los papeles.

Eduardo Galeano: Guatemala, país ocupado; Reportajes e Los fantasmas del día del león y otros relatos.

Eduardo Mallea: La barca de hielo (prosa).

García Márquez: Cien años de soledad (narrativa).

Humberto Arenal: Los animales sagrados.

Jaime Sabines: Yuria.

Jorge Eduardo Eielson: Mutatis mutandis (poesía) e Ceremonia solitaria.

José Emilio Pacheco: Morirás lejos (prosa).

José María Arguedas: Amor mundo (narrativa).

Julio Cortázar: La vuelta al día en ochenta mundos e El perseguidor y otros cuentos.

Mario Benedetti: Letras del continente mestizo.

Nicanor Parra: Canciones rusas (poesía).

Nicolás Guillén: El gran zoo.

Ricardo Piglia: La invasión.

Roberto Fernández Retamar: Buena suerte viviendo.

Sergio Pitol: No hay tal lugar.

Severo Sarduy: De dónde son los cantantes.

Vicente Leñero: El garabato.

André Malraux: Antimémoires.

Boris Pahor: Necrópolis.

Ernst Jünger: Cacerías sutís.

Georges Perec: Un homme qui dort.

George Steiner: Language and Silence.

Günter Grass: Interrogado.

Harold Pinter: Landscape (teatro).

Hermógenes Sainz: Dionisio.

Isaac Bashevis Singer: The manor (narrativa).

James Salter: A Sport and a Pastime (Xogo e distracción).

Jean-Marie Gustave Le Clézio: L’extasse matérielle.

Julien Gracq: Lettrines I.

Kenzaburo Oé: O grito silencioso.

Louis Aragon: Blanche ou l’oublie.

Marguerite Duras: L’amante anglaise.

Michel Tournier: Vendredi ou les limbes du Pacifique.

Milan Kundera: A broma.

Norman Mailer: Why are we in Vietnam?.

Paul Celan: Atemwende (Viraxe do alento. Poesía).

Sue Kaufman: Diary of a mad housewife.

Thomas Bernhard: Trastorno (narrativa).

Varlam Shalámov: Camiño e destino (poemas).

William Styron: The confessions of Nat Turner.

Tamén sucedeu...

• CINE: Claude Chabrol: Les biches.
• Lei de liberdade relixiosa (28 de xuño): suprímese a obrigatoriedade de asistir aos actos relixiosos no exército e na educación e acéptase o matrimonio civil para os non católicos.
• Carrero Blanco nomeado vicepresidente do Goberno (21 de setembro).
• Trasvase Texo-Segura.
• Un terremoto destrúe gran parte de Caracas.
• O doutor Christian Barnard realiza o primeiro transplante de corazón, en Ciudad del Cabo: Louis Washkansky falece aos 18 días da operación.
• Golpe militar en Grecia.
• Guerra dos 6 días: Israel derrota os árabes, ocupando o deserto do Sinaí, a parte árabe de Xerusalén, a ribeira occidental do Xordán e os Altos do Golán de Siria.
• Disturbios raciais nos Estados Unidos.
• Plebiscito en Puerto Rico no que se aproba o Estado Libre Asociado a Estados Unidos.
• A nave espacial rusa Venus 4 logra pousarse na superficie de Venus.
• Morren:

- O pintor René Magritte (Bruselas; 1898 Lessen).

- O director de cine Carl Theodor Dreyer (1889).

- Asasinado por orde do Goberno boliviano Ernesto Che Guevara (La Higuera, Bolivia; 1928 Rosario, Argentina).