1903

De Xulipedia
Saltar ata a navegación Saltar á procura

Flag of Galicia (civil).svg Cultura galega

Nacementos/Pasamentos

Child in diaper icon Nacementos
Literatura
Ánxel Fole Sánchez (Lugo; ibídem 1986).
Fole-estatuaenLugo
Avelino López Otero “Abel de Acebedo” (Acebedo, Lugo; ibídem 1936, asasinado no cárcere de Lugo); director do semanario “¡Ahora!” en Lugo, e colaborador de “Resol” e “ A Nosa Terra”.
Florencio Delgado Gurriarán “Corgomófilo” (Córgomo, Valdeorras; 1987 California).
Luís Manteiga (Santiago de Compostela; 1949).
Ricardo Flores Pérez (Sada; 2002 Buenos Aires).
Sílvio Santiago García (Vilardevós; ibídem 1974).
Xosé Luís Parente del Riego (Celanova; 1948 Ourense).
Outros
Alexandre Bóveda (Ourense; 1936 fusilado en Poio).
O debuxante, pintor e ilustrador Álvaro Cebreiro (Santiago de Compostela; ibídem 1956).
O mecenas de empresas culturais, benéficas e docentes Antonio Fernández López “Antón de Marcos” (Lugo; ibídem 1971).
O músico José Figueiras Baltar (San Martiño de Riobó; ibídem 1991).
O profesor e escritor Emilio González López, catedrático de Dereito Penal (A Coruña; 1991 New York).
Miguel Odriozola, que se incorporará á “Misión Biológica de Galicia”; (Vitoria; 1974 Madrid).
O lingüista Joseph Maria Piel (Mörchingen, Lorena; 1992 Tréveris).
A pintora Aurora Argibay de Ruibal “Yoya” (Xeve, Pontevedra; 1994 Vigo).
O escultor Xosé María Acuña (Salcedo, Pontevedra; 1991 Vigo).
O intelectual e escritor José Almoina Mateos (Lugo; 1960 Ciudad de México). Aparece como personaxe das novelas Galíndez de Vázquez Montalván e La fiesta del chivo de Vargas Llosa.
O produtor cinematográfico Cesáreo González Rodríguez (Vigo; 1968 Madrid).
Eliseo Pulpeiro, director da revista “Céltiga” (Ribadeo; 1974 Buenos Aires).
Skull.png
Pasamentoss
Literatura
Marcial Valladares Núñez (Berres, A Estrada; ibídem 1821).
Outros
O editor afincado en Vigo Eugenio Krapf (¿? Zürich)
O escritor Jesús Muruais Rodríguez (Pontevedra; ibídem 1854).
O debuxante Arturo Carretero y Sánchez (Madrid; 1852 Santiago).
Ramón Barros Sibelo (1828).

Publicacións

Galegas

  • Antonio Rey Soto : “O mosteiro de San Esteban de Ribas de Sil” (primeiro poema en galego).
    Antonio Rey Soto 1931
  • Aurelio Ribalta : Pousadoiro. "Os meus votos" (folleto con dous poemas).


  • Curros Enríquez publica na revista “ Galicia ” de La Habana, dúas cartas en galego contra Antonio P. de Cea, director de “Follas Novas”, polos comentarios vertidos logo da lectura do poema “A espiña”.



  • Lugrís Freire : A ponte (primeiro drama galego en prosa). Sobre ela di Leandro Carré en “A moderna orientación do teatro galego”, conferencia organizada pola “Seición de Cultura e Fala” (6 de abril de 1923) e publicada logo en “A Nosa Terra” o 1 de maio de 1923: “Neste primeiro drama en prosa, de gran forza dramática, latexa a pasión abasalladora que domina a razón, e a desesperación que revoltándose ao cabo romata coas (…) cobizas do intruso. Está inspirada nos escesos que comete o caciquismo nas nosas aldeas, que nin siquera respeta as honras dos labregos que soportan o seu poder, e marca un novo e firme paso da dramática galega. Por ser a primeira das que Lugrís escribiu quizais ten esceso de monólogos”.


Relativas a Galicia

  • Uxío Carré Aldao: La literatura gallega en el siglo XIX.
  • Nun artigo publicado en “La Ilustración Española y Americana” (8/09), chama a atención o erro de Unamuno ao identificar o artigo indeterminado feminino do galego co do castelán: “Hay cosas verdaderamente curiosas en ortografía. No ha mucho leía un libro en gallego, y a cada paso me encontraba con unha en vez de una. Y no pude atinar con la razón de ser de esa hache. Sospeché si sería del portugués, porque se observa en algunos escritores gallegos el empeño de aportuguesar su habla para descastellanizarla...; pero la nh portuguesa equivale a nuestra ñ, y los gallegos no dicen uña por una, sino que lo dicen exactamente como nosotros”. No 1921 en “A Nosa Terra” faise referencia a este feito.

Galo Salinas Rodríguez envíalle a Unamuno unha carta o 3 de agosto: “Pro vostede, meu bon señor, ao falar da nosa literatura, xa pol-o que se refire á prosa, ben pol-o que respeita ao verso, faino d´un xeito que denota que non conoce en detal as nosas obras literarias, e pol-o tanto, aos seus autores […] Non é, pois, a musa gallega, coma vostede pensa, chorona e debre, e asi desexo que o reconoza quen de louvar a miña terra se cuida”. (Alexandre Rodríguez Guerra: Miguel de Unamuno e a lingua galega; tresCtres, 2002, páx. 131).

  • Desaparece a revista “Galicia Histórica” (1901).
  • Edítase en Ourense “Crónica literaria”, subtitulada “Revista semanal de literatura, ciencias y artes” (1904).
  • En Noia ve a luz “La Emancipación”.
  • Aparece na Coruña a revista quincenal “Prácticas modernas”, baixo a dirección de J. Gradaille.
  • O 29 de marzo publícase “La Voz de Mondoñedo”, semanario fundado por Dodolino Trigo Paz.
  • Amador Montenegro Saavedra: Causas generales de la decadencia agrícola en Galicia (Lugo).
  • Emilio Tapia Rivas: Cosas íntimas (Lugo).
  • Francisco Porto Rey: Ilusiones.
  • Heraclio Pérez Placer: Verde y rosa (Santiago).
  • Leopoldo Basa: Espigas sueltas.
  • Manuel Álvarez: De Vigo a Manila (Tui).
  • Manuel Linares Rivas: Aire de fuera.
  • Sofía Casanova: Sobre el Volga helado (Madrid).
  • Xesús Fernández González: Lucha de sentimientos (Lugo).

Acontecementos

  • O 11 de xaneiro no teatro Tacón de La Habana celebra unha festa o Centro Galego e Curros lé o poema “A espiña” no que explica os motivos da separación desta institución:

“Botoume deles quen dixo

que iba á esculca de mercedes;

Botoume quen dixo un día

que nos seus ricos estrados

están de máis os letrados,

a Música i a Poesía.

Botoume (¡que patrio apego!)

quen sentou, perfidamente,

que do “Centro” o presidente

non precisa ser galego”.

(O centro elixira coma presidente a José López Pérez, madrileño, anque fillo de galegos).

  • Galo Salinas y Rodríguez : estréase a súa obra Sabela.
  • Créase a Escola Rexional de Declamación que presidiu Galo Salinas, presentada publicamente coa obra súa: ¡Filla!. (desaparece no 1904).
  • Visita a Galicia de Unamuno. Nunha conferencia pronunciada no teatro Principal da Coruña o 19 de xuño di: “Aparte de eso, yo nunca he tenido gran respeto a las ideas. Aborrezco este bárbaro dogmatismo nuestro. Las ideas deben tenerse mientras sirven y sustituirse después con otras nuevas. Hago con ellas lo que con los zapatos: las uso mientras están útiles, luego, las tiro; nunca falta quien las recoja. Por eso, cuando alguien me ha acusado de cambiar de casaca, he contestado que lo tengo a gala, porque más vale cambiar de casaca que no tener ninguna, aquí donde casi todo el mundo anda desnudo”.(Alexandre Rodríguez Guerra: Miguel de Unamuno e a lingua galega tresCtres, 2002).
  • O 12 de xullo dá o seu primeiro recital o músico Manuel Quiroga Losada.
    Manuel-Quiroga-Losada-1911
  • Comezan a funcionar na Coruña os primeiros tranvías de tracción animal.
  • Detido por unha traición do cura de Freixo o afamado bandoleiro Mamed Casanova.

Premios

Mail-client-Breeze-Icon.svgEpistolario


Eduardo Pondal escribe dende A Coruña a José Valdés Díaz (4 de febreiro): “(…) De todas las soluciones que en ella me propone la que más tolerable me parece es la ida a Madrid, pues las otras me llevan a la soledad, cosa para mí la más terrible por cuanto me deja a merced de mis tristes y fijos pensamientos. Y como, por otra parte, no tengo ya familia que se interese por mi en esta tierra, tal vez me fuese más propicio ese lodoso y malencarado Manzanares. En fin, si mi neuroastenia se alivia un poco en este mes no me moveré de aquí; pero si avanza y me amenaza privarme de la voluntad y del gobierno propio, entonces ya le avisaré yo o por medio de otra persona para que sin demora venga a buscarme y llevarme consigo. No tengo más familia que V. en el mundo. Estoy solo. Lo que más temo es el no poder gobernarme, que se rían de mí y que me roben las cosas que tengo”. (Manuel Ferreiro: Pondal: do dandysmo á loucura. Biografía e correspondéncia. Laiovento 1991. Páx. 207).


En carta datada en Pontevedra o 11 de agosto de 1903, Said Armesto ofrece a Murguía a súa casa e dille: “Cama y mesa no le faltarán. Ni afecto tampoco. Del mío no hay para qué hablar. En cuanto a mi mujer baste decirle que se sabe de coro los Cantares gallegos de Rosalía y desde que tenemos un vástago (o mejor vástaga) no cesa de adormirla con el “Ora, meu meniño, ora”, canturreándolo con música de propia minerva”. (Víctoria Álvarez Ruiz de Ojeda: “Víctor Said Armesto e Rosalía de Castro”. “Grial” nº 223).

Sumarios

Flag CPLP.gif Cataluña Flag of Spain Outras culturas

NobelPREMIO NOBEL DE LITERATURA: Bjørnstjerne Bjørnson

Flag CPLP.gif CPLP - Comunidade dos Países de Lingua Portuguesa


Nacen






Morren:



António Correia de Oliveira: Raiz.

D. João da Câmara: O poeta e a saudade.


Eça de Queirós (1845-1900): Prosas Bárbaras.


Fernando Pessoa admitido na Universidade de Cabo de Boa Esperanza.


João Grave: Os Famintos.


Júlio Dantas: Paço de Vieiros (teatro).


Manuel Ferreira Gomes: Cartas sem moral nenhuma (crónica e viaxes).


Raul Brandão: A farsa.






Cataluña


Nacen:

Morren:

  • Marià Vayreda (1853 Olot).

No mes de agosto, o escritor Joan Maragall chega a Galicia; nunha carta a Josep Pijoan escribe: “La terra i la gent gallega m’encisaren: són quelcom en el món, tenen una forta individualitat, exuberant de somni i de plasticitat al mateix temps, i ademés tot inconscient, adormit".

Joan Maragall 1903

Felip Cortiella: Dolora (teatro).


Ignasi Iglésias: Els vells (teatro).


Jacint Verdaguer: Barcelonines.


Joaquim Ruyra: Marines i boscatges.


Josep Carner: L´idil.li dels nyanyos (contos).


Josep Pous i Pagès: Per la vida.


Miquel dels Sants Oliver: La literatura en Mallorca (1840-1903) e L´hostal de la Bolla (novela costumista).


Pompeu Gener: Cosas de España.


Santiago Rusiñol: L´heroi (teatro) e El místic (teatro).

Flag of Spain

Nacen:







Morren:

  • Francisco Blanco García (Jauja; 1864 Astorga).
  • Gaspar Núñez de Arce (1834 Valladolid).







Ve a luz a revista “Helios” (Madrid 1903-1904).

Antonio Machado: Soledades.


Azorín: Antonio Azorín.


Jacinto Benavente: La noche del sábado.


Juan Ramón Jiménez: Arias tristes.


Palacio Valdés: La aldea perdida.


Pérez de Ayala: La paz del sendero.


Pío Baroja: Mayorazgo de Labraz.


Valle-Inclán: Sonata de estío; Corte de amor e Jardín Umbrío.







Máis culturas:


Nacen:

Morren:.



Rubén Darío: Los raros.



Alexandros Papadiamandis: A asasina (Traducido ao galego no 2015 por Susana Losada e Margarita Olivar para a editorial de Santiago Hugin e Munin).


Edith Wharton: Sanctuary.


Jack London: The call of the wild. Traducido ao galego por Gonzalo Navaza para Xerais no 1982: A chamada da selva.


Joris-Karl Huysmans: L’oblat.




Tamén sucedeu...

  • Picasso en Barcelona. Época azul: “A vida”.
  • Campaña republicana de Joaquín Costa .
  • Eleccións Xerais.
  • Fernández Villaverde substitúe a Silvela na Presidencia de Goberno.
  • Fúndase o Partido Liberal-Democrático como escisión do Partido Liberal.
  • Antonio Maura novo Presidente de Goberno.
  • Créase o "Instituto de Reformas Sociales".
  • Lei de Descanso Dominical.
  • Panamá independízase de Colombia apoiado pola mariña de Roosvelt e asina cos EEUU o tratado Hay- Bunau Varilla polo que se concedía a Estados Unidos autorización para construír a canle en territorio panameño a través dunha zona de 16 km e medio de anchura.
  • Os irmáns Wright conseguen realizar o primeiro voo da historia sobre un aparato mecánico. Nas praias de Carolina do Norte, elévanse nun biplano a 36 metros durante 59 minutos.
  • O partido socialdemócrata ruso escíndese en bolcheviques e mencheviques.
  • Cuba arrenda Guantánamo aos Estados Unidos.
  • Emmeline Pankhurst crea en Gran Bretaña a unión social e política de mulleres para esixir o dereito ao voto.
    Emmeline Pankhurst, seated (1913)
  • Morren:

- O político e ideólogo Sabino Arana y Goiri (Pedernales, Vizcaia; 1865 Abando, Vizcaia).

- León XIII

- Gauguin (Atuona, Illas Marquesas; 1848 París).