1903
Índice
Cultura galega
Nacementos/Pasamentos
Pasamentoss |
---|
Literatura |
Marcial Valladares Núñez (Berres, A Estrada; ibídem 1821). |
Outros |
O editor afincado en Vigo Eugenio Krapf (¿? Zürich) |
O escritor Jesús Muruais Rodríguez (Pontevedra; ibídem 1854). |
O debuxante Arturo Carretero y Sánchez (Madrid; 1852 Santiago). |
Ramón Barros Sibelo (1828). |
Publicacións
Galegas
- Antonio Rey Soto : “O mosteiro de San Esteban de Ribas de Sil” (primeiro poema en galego).
- Aurelio Ribalta : Pousadoiro. "Os meus votos" (folleto con dous poemas).
- Curros Enríquez publica na revista “ Galicia ” de La Habana, dúas cartas en galego contra Antonio P. de Cea, director de “Follas Novas”, polos comentarios vertidos logo da lectura do poema “A espiña”.
- Francisco Tettamancy y Gastón : O castro de Cañás e Diego de Samboulo.
- Lugrís Freire : A ponte (primeiro drama galego en prosa). Sobre ela di Leandro Carré en “A moderna orientación do teatro galego”, conferencia organizada pola “Seición de Cultura e Fala” (6 de abril de 1923) e publicada logo en “A Nosa Terra” o 1 de maio de 1923: “Neste primeiro drama en prosa, de gran forza dramática, latexa a pasión abasalladora que domina a razón, e a desesperación que revoltándose ao cabo romata coas (…) cobizas do intruso. Está inspirada nos escesos que comete o caciquismo nas nosas aldeas, que nin siquera respeta as honras dos labregos que soportan o seu poder, e marca un novo e firme paso da dramática galega. Por ser a primeira das que Lugrís escribiu quizais ten esceso de monólogos”.
- Manuel Castro López publica en Almanaque Gallego o relato “Un home san que pide meiciña”.
Relativas a Galicia
- Uxío Carré Aldao: La literatura gallega en el siglo XIX.
- Nun artigo publicado en “La Ilustración Española y Americana” (8/09), chama a atención o erro de Unamuno ao identificar o artigo indeterminado feminino do galego co do castelán: “Hay cosas verdaderamente curiosas en ortografía. No ha mucho leía un libro en gallego, y a cada paso me encontraba con unha en vez de una. Y no pude atinar con la razón de ser de esa hache. Sospeché si sería del portugués, porque se observa en algunos escritores gallegos el empeño de aportuguesar su habla para descastellanizarla...; pero la nh portuguesa equivale a nuestra ñ, y los gallegos no dicen uña por una, sino que lo dicen exactamente como nosotros”. No 1921 en “A Nosa Terra” faise referencia a este feito.
Galo Salinas Rodríguez envíalle a Unamuno unha carta o 3 de agosto: “Pro vostede, meu bon señor, ao falar da nosa literatura, xa pol-o que se refire á prosa, ben pol-o que respeita ao verso, faino d´un xeito que denota que non conoce en detal as nosas obras literarias, e pol-o tanto, aos seus autores […] Non é, pois, a musa gallega, coma vostede pensa, chorona e debre, e asi desexo que o reconoza quen de louvar a miña terra se cuida”. (Alexandre Rodríguez Guerra: Miguel de Unamuno e a lingua galega; tresCtres, 2002, páx. 131).
- Desaparece a revista “Galicia Histórica” (1901).
- Edítase en Ourense “Crónica literaria”, subtitulada “Revista semanal de literatura, ciencias y artes” (1904).
- En Noia ve a luz “La Emancipación”.
- Aparece na Coruña a revista quincenal “Prácticas modernas”, baixo a dirección de J. Gradaille.
- O 29 de marzo publícase “La Voz de Mondoñedo”, semanario fundado por Dodolino Trigo Paz.
- Amador Montenegro Saavedra: Causas generales de la decadencia agrícola en Galicia (Lugo).
- Emilio Tapia Rivas: Cosas íntimas (Lugo).
- Francisco Porto Rey: Ilusiones.
- Heraclio Pérez Placer: Verde y rosa (Santiago).
- Leopoldo Basa: Espigas sueltas.
- Manuel Álvarez: De Vigo a Manila (Tui).
- Manuel Linares Rivas: Aire de fuera.
- Sofía Casanova: Sobre el Volga helado (Madrid).
- Xesús Fernández González: Lucha de sentimientos (Lugo).
Acontecementos
- O 11 de xaneiro no teatro Tacón de La Habana celebra unha festa o Centro Galego e Curros lé o poema “A espiña” no que explica os motivos da separación desta institución:
“Botoume deles quen dixo
que iba á esculca de mercedes;
Botoume quen dixo un día
que nos seus ricos estrados
están de máis os letrados,
a Música i a Poesía.
Botoume (¡que patrio apego!)
quen sentou, perfidamente,
que do “Centro” o presidente
non precisa ser galego”.
(O centro elixira coma presidente a José López Pérez, madrileño, anque fillo de galegos).
- Galo Salinas y Rodríguez : estréase a súa obra Sabela.
- Créase a Escola Rexional de Declamación que presidiu Galo Salinas, presentada publicamente coa obra súa: ¡Filla!. (desaparece no 1904).
- Visita a Galicia de Unamuno. Nunha conferencia pronunciada no teatro Principal da Coruña o 19 de xuño di: “Aparte de eso, yo nunca he tenido gran respeto a las ideas. Aborrezco este bárbaro dogmatismo nuestro. Las ideas deben tenerse mientras sirven y sustituirse después con otras nuevas. Hago con ellas lo que con los zapatos: las uso mientras están útiles, luego, las tiro; nunca falta quien las recoja. Por eso, cuando alguien me ha acusado de cambiar de casaca, he contestado que lo tengo a gala, porque más vale cambiar de casaca que no tener ninguna, aquí donde casi todo el mundo anda desnudo”.(Alexandre Rodríguez Guerra: Miguel de Unamuno e a lingua galega tresCtres, 2002).
- O 12 de xullo dá o seu primeiro recital o músico Manuel Quiroga Losada.
- Comezan a funcionar na Coruña os primeiros tranvías de tracción animal.
- Detido por unha traición do cura de Freixo o afamado bandoleiro Mamed Casanova.
Premios
Epistolario
|
En carta datada en Pontevedra o 11 de agosto de 1903, Said Armesto ofrece a Murguía a súa casa e dille: “Cama y mesa no le faltarán. Ni afecto tampoco. Del mío no hay para qué hablar. En cuanto a mi mujer baste decirle que se sabe de coro los Cantares gallegos de Rosalía y desde que tenemos un vástago (o mejor vástaga) no cesa de adormirla con el “Ora, meu meniño, ora”, canturreándolo con música de propia minerva”. (Víctoria Álvarez Ruiz de Ojeda: “Víctor Said Armesto e Rosalía de Castro”. “Grial” nº 223). |
Sumarios
Outras culturas
PREMIO NOBEL DE LITERATURA: Bjørnstjerne Bjørnson
CPLP - Comunidade dos Países de Lingua Portuguesa
Nacen
Morren:
António Correia de Oliveira: Raiz. D. João da Câmara: O poeta e a saudade.
Eça de Queirós (1845-1900): Prosas Bárbaras.
Fernando Pessoa admitido na Universidade de Cabo de Boa Esperanza.
João Grave: Os Famintos.
Júlio Dantas: Paço de Vieiros (teatro).
Manuel Ferreira Gomes: Cartas sem moral nenhuma (crónica e viaxes).
Raul Brandão: A farsa.
|
Nacen:
- Francesc Almela i Vives (Vinaròs; 1967 València).
- Francesc de Borja Moll i Casasnovas (Ciutadella, Menorca; 1991 Palma, Mallorca).
- Vicenç Riera Llorca (Barcelona; 1991 Pineda de Mar).
Morren:
- Marià Vayreda (1853 Olot).
No mes de agosto, o escritor Joan Maragall chega a Galicia; nunha carta a Josep Pijoan escribe: “La terra i la gent gallega m’encisaren: són quelcom en el món, tenen una forta individualitat, exuberant de somni i de plasticitat al mateix temps, i ademés tot inconscient, adormit".
Felip Cortiella: Dolora (teatro).
Ignasi Iglésias: Els vells (teatro).
Jacint Verdaguer: Barcelonines.
Joaquim Ruyra: Marines i boscatges.
Josep Carner: L´idil.li dels nyanyos (contos).
Josep Pous i Pagès: Per la vida.
Miquel dels Sants Oliver: La literatura en Mallorca (1840-1903) e L´hostal de la Bolla (novela costumista).
Pompeu Gener: Cosas de España.
Santiago Rusiñol: L´heroi (teatro) e El místic (teatro).
Nacen:
Antonio Machado: Soledades.
Azorín: Antonio Azorín.
Jacinto Benavente: La noche del sábado.
Juan Ramón Jiménez: Arias tristes.
Palacio Valdés: La aldea perdida.
Pérez de Ayala: La paz del sendero.
Pío Baroja: Mayorazgo de Labraz.
Valle-Inclán: Sonata de estío; Corte de amor e Jardín Umbrío.
|
Máis culturas:
Nacen:
- Eduardo Mallea (Bahía Blanca; 1982 Buenos Aires).
- Jorge Carrera Andrade (Ecuador; 1978).
- Max Aub (París; 1972 Ciudad de México).
- Xavier Villaurrutia (Ciudad de México; ibídem 1950).
- Evelyn Waugh (Londres; 1966 Combe Florey).
- George Orwell (Eric Arthur Blair) (Motihari, India; 1950 Londres).
- Georges Simenon (Liexa, Bélxica; 1989 Lausana).
- Katherine Kressmann “Kressmann Taylor” (Portland-Oregón; 1996).
- Marguerite Yourcenar «Marguerite de Crayencour»: (Bruselas; 1987 Maine).
- Raymond Queneau (Le Habre; 1976 París).
- Raymond Radiguet (Saint- Maur; 1923 París).
Morren:.
Rubén Darío: Los raros.
Alexandros Papadiamandis: A asasina (Traducido ao galego no 2015 por Susana Losada e Margarita Olivar para a editorial de Santiago Hugin e Munin).
Edith Wharton: Sanctuary.
Jack London: The call of the wild. Traducido ao galego por Gonzalo Navaza para Xerais no 1982: A chamada da selva.
Joris-Karl Huysmans: L’oblat.
Tamén sucedeu...
- Picasso en Barcelona. Época azul: “A vida”.
- Campaña republicana de Joaquín Costa .
- Eleccións Xerais.
- Fernández Villaverde substitúe a Silvela na Presidencia de Goberno.
- Fúndase o Partido Liberal-Democrático como escisión do Partido Liberal.
- Antonio Maura novo Presidente de Goberno.
- Créase o "Instituto de Reformas Sociales".
- Lei de Descanso Dominical.
- Panamá independízase de Colombia apoiado pola mariña de Roosvelt e asina cos EEUU o tratado Hay- Bunau Varilla polo que se concedía a Estados Unidos autorización para construír a canle en territorio panameño a través dunha zona de 16 km e medio de anchura.
- Os irmáns Wright conseguen realizar o primeiro voo da historia sobre un aparato mecánico. Nas praias de Carolina do Norte, elévanse nun biplano a 36 metros durante 59 minutos.
- O partido socialdemócrata ruso escíndese en bolcheviques e mencheviques.
- Cuba arrenda Guantánamo aos Estados Unidos.
- Emmeline Pankhurst crea en Gran Bretaña a unión social e política de mulleres para esixir o dereito ao voto.
- Morren:
- O político e ideólogo Sabino Arana y Goiri (Pedernales, Vizcaia; 1865 Abando, Vizcaia).
- Gauguin (Atuona, Illas Marquesas; 1848 París).