1972

Cultura galega

Día das Letras Galegas

Día das Letras Galegas: VALENTÍN LAMAS CARVAJAL

Nacementos/Pasamentos

Nacementos
Literatura
Lupe Gómez (Fisteus, Curtis).
Paula Carballeira Cabana (Ferrol).
Sechu Sende (Padrón).
Xan Castro Huerga (Madrid; 1996 Compostela).
Outros
O deseñador gráfico Luís Davila (Bueu).
O humorista gráfico Rafael Vetusto (Ferrol).

Pasamentos
Literatura
Fuco G. Gómez (La Habana; 1895 Becerreá).
Manuel García Barros (Pousada, Callobre; 1876 Berres, A Estrada). “… Poucos coma el, teñen consagrado máis afervoadamente unha longa vida a enaltecer os costumes e a fala do seu país. (…) Manuel García Barros é merecente así, no intre do seu pasamento, da gratitude e homenaxe de quenes aínda crén nos valores humáns e na eficiencia das condutas” (S. L.“Grial” nº 35, páx. 251).
Teolindo Cortiña Toural (Toldaos, O Incio; ibídem 1884).
Xesús Calviño de Castro (Buenos Aires; 1893 Abegondo).
Xosé Tobío Mayo (1893 Esteiro, Muros).
Xosé Velo Mosquera (São Paulo; 1916 Celanova).
Outros
O gaiteiro Avelino Cachafeiro Bugallo (Soutelo de Montes; ibídem 1899):“Toca, gaiteiriño, tocameniñas, correi a velo que é moita gaita a gaitiña do gaiteiro de Soutelo”. (Castelao no xornal “Galicia” de Vigo o 10 de agosto de 1924, cando os tres irmáns foran proclamados os mellores gaiterios de Galicia. “Grial” nº 36, páx. 252).
O fotógrafo Luis Casado Fernández (Santiago; 1888 Ávila).
O debuxante Ramiro Díaz Baliño (A Coruña; ibídem 1902).
O arquitecto Antonio Tenreiro Rodríguez (A Coruña; ibídem 1972).
O galeguista Fuco Gómez (La Habana; 1895 Becerreá).
Xosé Velo Mosquera (São Paulo; 1916 Celanova).
Felipe R. Cordero Carrete (1894 Redondela). Membro do Seminario de Estudos Galegos e secretario do Instituto P. Sarmiento
O ministro de Franco Camilo Alonso Vega (Madrid; 1889 Ferrol).

Publicacións

Galegas

Alonso Montero: O editor asturiano Silverio Cañada estrea a colección “Los poetas” co libro de Alonso Montero Rosalía de Castro (estudio y antología).Publica en “La Voz de Galicia” (16 de maio) o artigo “Joan Maragall e Galicia” onde fai unha tradución do poema “La vaca cega” do escritor catalán:“Topenexando nun e noutro tronco,camiñando outeona á percura da augavese a vaca tremendamente soia. É cega.Dunha pedrada lanzada con xeito de máiso rapaz vacióulle un ollo e no outropúxoselle unha tea: a vaca é cega.Vai beber á fonte como tiña por costume,mais non co camiñar firme de outras vecesnin coas súas compañeiras, non: vai tremendamente soia.As súas compañeiras por valgadas e corgasno silencio dos prados e na ribeirafan sonar os chocallos mentras pacena herba fresca sin coidado. Ela coiría.Da co fuciño na afiada píae arrecúa aldraxada… Pero volvee chega coa cabeza rente da auga e bebe calmosa.Bebe pouco, casi sen sede. Logo ergueó ceo, enorme, a encornada testacun tremendo xesto tráxico; parpadexasobre as miniñas mortas, e retornaorfa de luz baixo o sol que queimamovendo lánguidamente o rabo”. Álvaro Cunqueiro: Vida y fugas de Fanto Fantini della Gherardesca (Destino)..Traduce ao galego o poema “Condenados ao té da serán” do libro de Joan Perucho Aurora per vosaltres (1951), asinando co pseudónimo de Manuel María Seoane (Faro de Vigo 16 de xaneiro).Do libro de Joan Salvat-Papasseit La gesta dels estels (1922) traduce “E decíalle o namorado…” co pseudónimo de C. X., iniciais de Cristóbal Xordán). Álvaro Paradela Criado: Media ducia de contos (con debuxos de Siro). Ánxel Fole: ¿E decímolo ou non-o decimos? (relato bilingüe publicado por Cartonajes Anmi S. A. A versión en castelán é de Juan Soto. Incluído despois en “Historias que ninguén cre”). Arcadio López Casanova: Pliegos dos amigos (poemas). Basilio Losada: Poetas gallegos contemporáneos.Dende Caracas (19 de agosto) escríbelle Celso Emilio Ferreiro a Neira Vilas: “Chegou Poetas gallegos de postguerra e asimesmo Poetas gallegos contemporáneos, tamén de Basilio, pubricada por Seix Barral. Semella que Galicia está de moda en España, pois por istes días ten saído, ademais, Ocho siglos de poesía gallega de Carmen Martín Gaite. Naturalmente, esta difusión da nosa poesía no ámbito da língoa castelán débese, mais que a nadie, a Basilio, que está facendo unha laboura moi intelixente e meritoria”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010, páx. 193). Cándido Viñas Calvo: Xoias e coitas da terra orballada (poesía). Carlos Casares: O Principiño tradución ao galego da obra de A. de Saint-Exupéry Le petit prince (1943). (Galaxia. “Grial” nº 38, páx. 497). Celso Emilio Ferreiro: Antipoemas (Col. Álamo, Salamanca); libro escrito previamente en galego para a colección Val de Lemos da editorial Xistral e censurado; traducido ao castelán con dez poemas menos que publicará en Caracas no 1972 como Poemas prohibidos e co seguinte subtítulo “Diez poemas no incluidos en el libro Antipoemas, por causas no imputables a la voluntad del autor”.A fronteira infinda (A súa primeira obra en prosa galega. Vigo).Autoescolha poética (1954-1971) (Porto).O 8 de marzo de 1971 escribía a Neira Vilas dende Caracas: “O libro de contos A fronteira infinda foime podado en bloque pola censura del Caudillo, sin discrimiñar o que poidera ser censurabel, do que de ningún xeito o é. Como fai dous meses tamén me “podaron” un libro de versos, Antipoemas que ía a editarme Xistral, penso que non se trata tanto de censurar unhos testos, como de vetar a un autor.Antipoemas verquino ao castelán, nunha versión moi libre, e mandeillo a Madrí a un editor que me ten pedido un libro de versos en castelán. Si esta versión castelán pasa, elo quererá decir que o veto non procede da censura en sí mesma, senón dos “lectores” a xornal que a censura ten en Galicia para ise cometido, xente que me coñece e que me ten no seu ficheiro privado, como home subversivo e perigroso, ao que hai que marxinar co silencio”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010).O 28 de marzo escribe tamén a Neira Vilas dende Caracas: “Teño cáseque decidido regresar este ano a España, para residir en Madrí. Estoulle dando voltas ó asunto e penso que eiquí non fago nada mais que vexetar, sobrevivir e agardar, cousa que tamén podo facer alá, libre de angurias e saudades”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010; páx. 191). Daniel Cortezón: Xelmírez ou a groria de Compostela. Eduardo Blanco Amor: Xente ao lonxe (Galaxia; censurada, con debuxos de Isaac Díaz Pardo. Sen censura a partir de 1976. “Grial” nº 38, páx. 507). En carta de Díaz Pardo a Seoane (6 de xuño) escribe: “...las seis ilustraciones que le hice a la novela de Blanco Amor fueron prohibidas por el Dtor. Gral. Al fin consintieron dejar, autorizar, dos ilustraciones. Lo peor es que Galaxia ya tenía armado el libro y la mayor parte de las ilustraciones, o todas menos una, llevan texto en el anverso”. Basilio Losada en carta a Ramón Piñeiro recolleita en Do sentimento á conciencia de Galicia (Galaxia 2009) escribe: “Anda por acó o Blanco Amor. Deume a leer a súa novela. Está doído por perder as 200.000. A novela é boa, moito máis complexa e ambizosa que A esmorga, aínda que ás veces esa mesma ambizón faina un chisco confusa. Ben escrita, porque ten verdadeira habilidade idiomática. O que pasa é que non vai pasar a censura. Eu, que estou loitando todos os días cos censores, sei ben de qué pé coxean. Para min sería un milagro que pasara”. Eduardo Moreiras Collazo: Follas de vagar. Xornal (1969-1970) (Galaxia. “Grial” nº 36, páx. 248). Federico Zamora Mosquera: Refráns e ditos populares galegos (Galaxia. “Grial” nº 39, páx. 122). Felipe Senén López Gómez: A basoira (conto; O Carballiño). Francisco Barxa Iglesias: Andanzas de Xan Cativo (Vigo). Helena Villar Janeiro: Alalás (poemas). Jesús Bernardo Pena Trapero: A planificación rexional e Galicia (Edit. Sept. Pontevedra. “Grial” nº 40, páx. 246). Lois Diéguez: O tempo sin saída (narracións. Vigo). Luís Álvarez Pousa: Os cas da vida (poemas; Monforte). Luis Iglesias de Souza: Nadaliñas. Luís Seoane: Intentando golpear ideas (Ed. Cuco-Rei. Libro de gravados en madeira) e A maior abondamento, poemas (Edic. Cuco-Rey de Buenos Aires). Segundo Mª Antonia Pérez Rodríguez “A maior abondamento puxo outra vez de actualidade as diferencias entre Celso Emilio e Seoane, pois nel reitera a idea do noso emigrante como un home digno e valente, con capacidade para enfrentarse a situacións adversas para as que, por educación, non está preparado”.Tamén ilustra Martín Fierro de José Hernández para a Editorial Bonino de Buenos Aires. Manuel Antonio (1900-1930): Poesías (Obra poética completa. Edición, limiar e notas de D. García Sabell; Galaxia). Manuel García Barros (1876-1972): As aventuras de Alberte Quiñoi (Premio do Centro Galego de Buenos Aires. Edicións Castrelos. “Grial” nº 41, páx. 380). Manuel María: Odes num tempo de paz e de alegría (Porto, Razão Actual) e 99 poemas de Manuel María (Porto, Razão Actual).Con data de 19 de xullo, en carta a Neira Vilas expón: “En Barcelona, na súa Universidade e na Facultade de Letras, leuse este ano por primeira vez unha tesina de licenciatura en galego. O seu autor é Camilo Gómez Torres i a tesina chámase “Acercamento a poesía de Manuel María”. O traballo son unhas 200 holandesas. Déronlle sobresaliente”. (Xosé Neira Vilas: Cartas de vellos amigos. Galaxia 2010, páx. 298). María do Carme Kruckenberg: Cantigas de amigo a Ramón González Sierra do Pampillón. Méndez Ferrín: Antoloxía popular (co pseudónimo “Heriberto Bens”). Miguel González Garcés: Nas faíscas do soño (Galaxia. “Grial” nº 37, páx. 367). Moisés da Presa Esmerode: Chuvia e outras narracións. Editorial “Nós”. Limiar de Denis Conles. A tapa e os debuxos son de Abreu Bastos. Otero Pedrayo: El Padre Feijóo, su vida, doctrina e influencias (Instituto de Estudios Orensanos “Padre Feijóo” Ourense. “Grial” nº 40, páx. 244). Xavier Alcalá: Voltar, seis personaxes e un fado. (Galaxia. “Grial” nº 38, páx. 499). O 26/11/1971, escríbelle Ramón Piñeiro: “Xa lin o teu libro, que vén sendo a espresión literaria de unha esperiencia dramática que viven tantos e tantos galegos, moitos deles inconscientemente: o desterro. (…) Para min non ten dúbida a autenticidade da túa vocación literaria. Penso que levas dentro un escritor e confío en que o fado o vexa con bos ollos…” (En “Grial” nº 184). Xerardo Álvarez Gallego: Vida, paixón e morte de Alexandre Bóveda (Buenos Aires). No nº 518 de “A Nosa Terra” publícase o artigo “Verbas de Bieito Cupeiro ó Presentar o Libro “Vida, Paixón e Morte de Alexandre Bóveda”: “Co libro que estamos a presentar, fica doadamente amosado que tiña fundamento a fé que Bóveda sentía polos galegos da Arxentina cando no intre que goberrnaban as autoridades do chamado “bienio negro”, decía ollando sair cara Bos Aires un correio con emigrantes: “Se eu estivese solteiro pra aló embarcaría. Os irmáns da Arxentina, se isto continua, son os únicos que poden cumprir a campaña que a nós se nos nega”. Xesús Taboada Chivite: Etnografía Galega (Cultura espritual). (Galaxia. “Grial” nº 40, páx. 253). Xosé Agrelo Hermo: O espantapaxaros (gañador do IV Concurso de Contos O Facho 1971. “Grial” nº 39, páx. 125). Xosé Chao Rego: Introducción ao Xénesis (Edit. Sept Colec. Xeira Nova. “Grial” nº 48, páx. 274). Xosé Manuel Beiras: O atraso económico de Galicia (Galaxia. “Grial” nº 44, páx. 247). Xosé Chao Rego, Andrés Torres Queiruga, Xosé Alvilares Moure, Celso Montero Rodríguez e Xosé Pérez Vilariño: As relacións Eirexa-Mundo en Galicia (Editorial Sept. Colección Xeira Nova. “Grial” nº 39, páx. 123). Os cregos Morente e Vidán: O catecismo na escola (Edic. do Adro). GRIAL Nº 35 Xosé Landeira Irago: Camões, 72. Proba de ensaio sin aleluias.Xosé-Álvaro Porto Dapena: Encol da estructura do verbo galego.Juan Miguel Moreiras: Los “Siete cuentos de Otoño” de Álvaro Cunqueiro.Eduardo Blanco-Amor: Prólogo útil.Manuel Casado Nieto: Versión galega de “Profecía de Amós”.María Teresa Barro: Dous contos.Carlos Alonso del Real: As orixes da queimada. Capítulo programático dun libro en preparación.Carlos Durán: O exemplo dos clásicos.Francisco L. Bernárdez: El poeta de Cambados.Xoán Fernández Martínez: Crítica da idea orteguiá encol do cubismo.X. Carro: Notas encol do inventor do Calidoscopio.Cristina Pedrosa Rúa: Sobre “Arredor de si”, de Otero Pedrayo. GRIAL Nº 36 Ricardo Carballo Calero: A liña do galego literario.Fr. Gumersindo Placer: Un subtema rosaliano. O suicidio.Comentario encol de “As torres de Oeste”.Nicolás Tenorio: La aldea gallega.Manuel Carlos García Martínez: Encol da organización político-social da antiga Galicia.Xenaro Mariñas del Valle: Loucura e morte de Peregrino.Xulia Díaz Sixto: Leria con Ramón Piñeiro.Mª Teresa Barros: A creación da muller no Xénesis: un estudo feminista.Xoán Xulio Alfaya: Dostoievski e a crise da sociedade patriarcal.A. Torres Queiruga: Prólogo a “O despetar da fe e o seu desenrolo...” de E. Vidal.José Francés: Un gran dibujante gallego, Alfonso R. Castelao.María Xosé Queizán: Tolería pra unha desmitificación.María Silgar: Historias da miña terra. Mostra do libro galego en Cataluña. GRIAL Nº 37 Ramón Otero Pedrayo: A novelística de Vicente Risco.Salvador Lorenzana: Henry Miller: “O enfant terrible” norteamericano.Amable Veiga Arias: Fonología gallega. Fonemática. El sistema consonántico IV.Ramiro Cartelle: A “Sonata gallega” pra piano, dun compositor burgalés: Antonio José.Xohana Torres: O tempo e a memoria.Ivo Andric: Un conto iugoeslavo: O soño de Rajka (Trad. de Copsme Barreiros).Mª Teresa Barro: As novelas de Rosalía Castro.Xoán Xulio Alfaya: Urbanidade e realidade.Carlos Casares: Primeira noticia de Martín Códax.T. Vesteiro Torres: Martín Códax.Mª Mercedes Brea López: “Adiós, María” de Xohana Torres. Estructura e persoaxes.M. Rodrigues Lapa: O poeta Camões.X. Fernández Ferreiro: Un poeta inédito: Xosé María Brea.Carmen María Avendaño: Apuntes de leitura: “Os dous de sempre”.Claude-Henri Fréches: Unha visita ao poeta Teixeira de Pascoaes. GRIAL Nº 38 Xosé Filgueira Valverde: No centenario. O P. Sarmiento e a fala galega.Micaela Misiego: Voces pretas. Antoloxía breve.Jaime Ferreiro Alemparte: La ciudad mozárabe de Santa María de Faro y el milagro de la Cantiga CLXXXIII en fuentes anteriores al Rey Sabio.Domingo Prieto Alonso: Un sistema fonolóxico trinario do galego e unha teoría da entonación.Tomás Barros: O Dragón. Traxicomedia nun acto.Carlos Casares: Apuntes pra un estudio da poética de Lamas Carvajal.Siro: Leria con Domingo García-Sabell.Domingo Prieto: “Evolución y revolución en romance, de C. P. Otero.Carlos Casares: Carta abierta a “Alianza Editorial”.Carlos Durán: Libros Galegos no Museu Británico.Castelao (1886-1950: Hestorias e lendas (Ediciones Castrelos. “Grial” nº 40, páx. 255).