1883

Cultura galega

Nacementos/Pasamentos

Nacementos
Literatura
Celestino Cabarcos Suárez; “O Bruxo dos Ermos” e “Cástulo” (A Laxe, Valadouro; 1961).
José María Barreiro (Baiona; ibídem 1923).
Xosé Alonso Obregón “O Fidalgo de Monterrey” (Laza; ibídem 1936).
Outros
O escritor e periodista Isidro Buceta (Pontevedra; 1974 Madrid).
O escritor Alberto Insúa (La Habana; 1963 Madrid).
O célebre bandoleiro Mamed Casanova (Grañas do Sor; ¿?).
O organista e compositor Ángel Rodulfo González (Baiona; 1955¿? Vigo).
A pedagoga Josefa Iglesias Vilarelle (Santiago ¿?) quen no 1932 dá ao prelo o primeiro método de lectura en galego publicado polo Seminario de Estudos Galegos.
O introdutor do Esperanto en Galicia Manuel Monteagudo Rodríguez (A Coruña; ibídem 1979).
O médico descendente de galegos Víctor Lis Quibén (Buenos Aires; 1963 Pontevedra); trala guerra ostentou o cargo de xefe da “Guardia Cívica” da provincia de Pontevedra, encargada da represión sobre as persoas dos partidos do “Frente Popular”.

Pasamentos
Literatura
Outros

Publicacións

Galegas

• Alberto García Ferreiro : No “Parrafeo séutimo” de “O tío Marcos d’a Portela” aparece o poema seu “A gaita d’a morte” e no “Parrafeo noveno” outro “Os rapaces d’a seucion coral”.

• Andrés Muruais (1851-1882): En “O tío Marcos d’a Portela” (4 de novembro) aparece un poema seu titulado “Cousas de mozos”.

• Arturo Vázquez : En “O tío Marcos d’a Portela” (4 de novembro) hai un poema da súa autoría co título de “Conto gallego”.

• Juan Barcia Caballero : Mesa revuelta. Ensayos litararios (obra bilingüe en verso e prosa).

• Manuel Lugrís Freire : publica a súa primeira composición poética titulada Nostalxia.

• Manuel Martínez González : Poemas gallegos. Contén un “Tratado sobre o modo de falar e escribir con propiedade o dialeuto”.

• Waldo Álvarez Insua publica Aires d'a miña terra. Juicio crítico (Editor Miguel de Villa, La Habana), sobre a obra de Curros Enríquez.

• Comeza a segunda etapa do periódico “ O tío Marcos d’a Portela ”, tamén baixo a inspiración de Valentín Lamas Carvajal . Sairán 306 novos parrafeos con nova numeración, ata 1889; polo tanto o total de números publicados dende 1876 foi de 430. No primeiro parrafeo dise: En pobos, aldeas e vilas, d’este noso chau gallego, tres anos fay que perguntan mulleres, mozos e vellos;¿Qué foy d’aquel Tío Marcosde aquel vello churrusqueiroqu’entre âs millores rapazasandaba ó diaño facendo,n-as fêiras e n-as romaxes,en trulladas e fiadeiros?¿Acaso se meteu frade?¿levouno quizais o vento?¿morreu ou vive? ¿onde anda?Eiquí estou, meus compañeiros,aiquí me tendes rapazas;mirande ben, son o mesmo.Andiven alá por lonxe,por un mundo de misteriosn-o que se deprenden cousasque os dei-qui non deprendemos:trayo milleiros de contos,trayo feixes de consellos,que como os collín de baldetamén de balde daréivolos.

• En “O tío Marcos d’a Portela” (18 de novembro) hai un escrito sobre Xan d’a Coba : “ (…) O domingo últemo veu á rezusitar a groria d’os seus pasados tempos. Alá pol-o ano de sasenta púxose n-o teatro unha d’as suas obras. Mollos, estrume, carqueixas, patacas choveron n-a escena. As taborelas d’os asentos foron tamen a pousarse n-os pés d’o dramaturgo, que tiña o privilexio de facer ôs mais cordos tolos rematados. As patacas e demais artícolos de primeira necesidade, dias dimpois, rubiron de precio n-a praza. A dar don Xan sete dias seguidos comedia, morreriamos de fame en Ourense por non alcontrar legumes que xantar. Agora pol-o adianto d’os tempos a manifestacion foi mais xuiciosa. Non houbo patacas nin mollos, pois como somos positivistas comémol-as primeiras e queimámol-os segundos. Pitas e galos caeron sobre Xan d’a Coba como si pasado o diluvio valeiraran a arca de Noé riba d’a sua cabeza. O noso poeta-perito a punto estivo de que lle escalfasen un galo n-os morros, pois un d’os que lle votaron dende o galiñeiro caiu n-o candeleiro que tiña diante, tumbouno y-apagou as velas”.

• No “Parrafeo sesto” do 9 de decembro en “O tío Marcos d’a Portela” aparece sen asinar o artigo “Pensamentos d’un maestro d’escola”: “Nos nosos dias non pode poñerse en duda de que son os maestros d’escola grandes filósefos; a filosefía é filla d’a meditación e xa se sabe que meditan moito aqueles que non comen. Os maestros sufriron unha revolta enxebre n-o seu organismo: a boca téñena por adorno; a dentadura pra sufrir a pexigueira d’os delores de môas; o estómago como unha cousa de gala e por repercusion rubíuselles â cabeza, pois de pensamento xantamos â fartura. Tempo andando os maestros serán con razón postos n-as cátedras de Física, porque o seu tubo dixestivo ha ser unha xoya pra estabrecer o valeiro millor qu’as máquinas pneumáticas.(…) Os nemigos d’a alma de que debemos fuxir, son dous: mundo e demo; a carne xa fuxe de nos mais d’o debido e nunca se ll’ acurre o tentarnos (…) Dixo Víctor Hugo qu’en toda-las aldeas hay unha luz qu’aluma y-unha boca que sopra moito pra apagala. A luz é o maestro, a boca o crego. A esto chámolle falar por falar. Os cregos que comen á fartura non poden soprar moito. Os maestros qu’andamos cheos d’aire, si que podemos soprar con proveito (…). Dixéronme que o Direutor de Istrución púbrica é un señor de moitos perendengues que leva unha vida muy regalada –cousas d’España- Pra estar en caráuter c’o cargo de xefe nato d’os maestros de escola debera ser o gran famento d’a nacion. No “Parrafeo séutimo” fala da “Oratoria parroquial”: “A mais de precurar o esprandor d’o arte n-as eirexas, deben nos señores abades poñer coidado n-o que falan cando se dirixen ô pobo n-as misas d’a parroquia (…). O abade d’unha parroquia d’a montana expricando o misterio d’a Santísima Trinidade, falou d’este xeito: “Meus fillos, a Santísima Trinidade non ten volta; son tres presoas distintas e un solo Dios verdadeiro. Pra convencervos do que digo aqueles que dudendes, non tendes mais que lembrarvos que o nabo a nabiza y-o grelo son tres cousas difrentes n-unha mesma pranta, ou ben que o leite, a auga y-a fariña, son tamen tres cousas difrentes y-unhas soilas papas verdadeiras”.

• Na imprenta de José Millán edítase Corona fúnebre a la memoria del llorado poeta gallego Andrés Muruais, con prólogo de Alfredo Vicenti.

Relativas a Galicia

Antonio López Ferreiro: Galicia en el último tercio del siglo XV (Santiago 1883-1885).

Fúndase en Santiago o semanario “El Ciclón”.

En Betanzos aparece o periódico “El Censor”.

Francisco Portela Pérez funda en Pontevedra o semanario “La Voz de Helenes”, subtitulado “Periódico semanal de intereses generales”.

Sae en Ourense “Galicia Literaria”, “Revista de Ciencia, Artes y Literatura”; dirixida por Juan Neira Cancela, deixouse de publicar en 1884.

Aparece en Santiago a revista “Galicia católica” , estando dirixida polo clérigo Emilio A. Villelga Rodríguez (1887).

O 11 de setembro nace “El Correo de Celanova” (1885).

Aparece en Lugo o periódico “El Lucense” (1902) ¿1886-1901?.

Pablo Pérez Constanti funda “El organillo”, subtitulado “Quincenario humorístico dedicado al bello sexo padronés y cesureño”.Luciano Cid Hermida dirixe en Ourense a publicación “La tertulia”.

O escritor catalán Victor Balaguer: Literaturas regionales (discurso de ingreso na RAE).

Antonio San Martín: Aventuras de Francisco de Quevedo (Madrid; 4 vol.).

José Ogea: Célticos. Cuentos y leyendas de Galicia (Vigo).

Juan Bautista Armada y Losada: El último estudiante (Madrid).

Manuel Amor Meilán: Justicias y crueldades.

Nicolás Taboada Fernández: Albores (poemas. Madrid).

Ramón Ramiro Rueda Neira: Exposición al Ministro de Fomento sobre construcción de ferrocarriles en Galicia (Santiago).

Ricardo Becerro de Bengoa: De Palencia a la Coruña (Palencia).Rogelio Jove Bravo: Los foros: Estudio histórico y documental, bibliográfico y crítico de los foros de Galicia y Asturias (Madrid).

Acontecementos

Curros Enríquez cesa no seu posto da Delegación de Facenda de Ourense e volta a Madrid, traballando no Concello, e colaborando en “El Porvenir” (órgano do partido republicano progresista) e despois en “El Progreso”, tamén republicano. Aquí permanecerá ata 1894, data na que emigra a Cuba.

Waldo Álvarez Insua, promove en Cuba unha suscripción para axudar a Rosalía de Castro que estaba enferma e en precaria situación económica.

Manuel Lugrís Freire emigra a Cuba onde vivía o seu irmán Plácido. Regresa a Galicia no1896.

Fórmase en Pontevedra o coro “Aires da Terra” por iniciativa do farmacéutico Perfecto Feijoo.

Fúndase na Coruña a sociedade “El Folklore Gallego”, con Emilia Pardo Bazán como presidenta.

Ferrocarril Lugo-Madrid.

Chegan á Coruña Alfonso XII e María Cristina, para inaugurar o ferrocarril que se comezara en 1858.

Premios

Benito Losada Astray: nun certame en Vigo resulta premiada Afrenta, daga e venera (Ver 1886).

Outras culturas

Nacen:

António Sérgio (Damão; 1968 Lisboa).

Augusto de Castro (Porto; 1971 Estoril).

Leonardo Coimbra (Borba de Godim; 1936 Porto).

José Ortega y Gasset (Madrid; ibídem 1955).Gustavo Martínez Zuviría “Hugo Wast” (Córdoba, Argentina; 1962 Buenos Aires).

Franz Kafka (Praga; 1924 Viena)Jaroslav Hasek (Checoslovaquia; 1923).Kalil Ghibran (New York; 1931 Líbano).Umberto Saba (“Umberto Poli”) (Italia; 1957).

António Feijó: Líricas e Bucólicas (poesía).António Serrão de Castro (1610-1684): Os ratos da Inquisição. Escrito nos dez anos que estivo preso pola Inquisición. Editado por Camilo Castelo Branco.Camilo Castelo Branco: A brasileira de Prazins.Gomes Leal: História de Jesus.Oliveira Martins: Quadro das Instituições Primitivas.Ramalho Ortigão: A Holanda.Teófilo Braga: Contos tradicionais do povo português.

Àngel Guimerà: Judith de Welp (teatro).Francesc Matheu: La copa. Brindis i cançons.Josep Feliu i Codina: El gra de mesc (teatro).Narcís Oller: Notes de colors (narrativa curta).

Comeza a publicarse en Madrid o 4 de febreiro “Los Dominicales del Libre Pensamiento” que sufriu numerosas denuncias e ataques, conseguindo sobrevivir ata o 15 de xullo de 1900.Edición popular do Ossián, de Macpherson, na “Biblioteca Universal” de Madrid, traducido por A. Lasso de la Vega.Emilia Pardo Bazán: La cuestión palpitante e La tribuna.Palacio Valdés: Marta y María.

Camillo Boito: Senso (narrativa).Émile Zola: Au bonheur des dames.G. de Maupassant: Une vie.Giovanni Verga: Novelle rusticane.L’Isle Adam: Contes cruels.Mark Twain: Vida no Mississippi.Paul Lafargue: O dereito á preguiza (traducido ao galego no 2000 por Edicións Positivas).Philippe-Auguste Villiers deRobert Louis Stevenson: Treasure island (A illa do tesouro).

Morren:

Gonçalves Crespo (Lisboa; 1846 Rio de Janeiro).

Iván Turgueniev (1818 Rusia).

Nacen:

O director de cine Mauritz Stiller (1928).

Gaudí reinicia as obras da Sagrada Familia.

Créase a “Comisión de Reformas Sociales”.

Asasinatos en Cádiz son atribuídos a unha sociedade criminal denominada “La Mano Negra”.

Sagasta forma novo goberno.

Fracaso dun levantamento republicano en Badajoz.

A peseta deixa de ser convertible en ouro.

O 26 de xullo promúlgase a Nova Lei de Imprenta que regulará o sector periodístico ata a Guerra Civil. Suprímese a autorización previa para as publicacións, facendo responsable último de canto se publique ao director ou ao propietario.

Inaugúrase a “Academia Militar General”.

Protectorado francés sobre Tonkin e Annan.

Maxim inventa a ametralladora.

Tratado de Ancón: asínase a paz entre Perú e Chile.

Aceptación xeral do tempo medio de Greenwich, que permite establecer zonas horarias en todo o mundo.

Francia regala a Estados Unidos a Estatua da Liberdade.Morre Karl Marx (Londres; 1818Tréveris).