1930

Cultura galega

Nacementos/Pasamentos

Nacementos
Literatura
Basilio Losada Castro (Pobra de San Xiao).
Carlos Mella Villar (A Estrada).
Enrique Massó Bolívar (Bueu; 2015).
Isaac Rielo Carballo (Arcos de Frades, Pol; 2018).
Juan Bautista González “Xoán Martínez Tamuxe” (O Rosal).
Nabor Vázquez Montero (Sande, Cartelle, Ourense; 1990 Madrid). Publicou un único poemario en galego: Door de escumas (Segundo “Diccionario da Literatura Galega de Galaxia”) ou Dona de escumas (segundo “Diccionario de Escritores en Lingua Galega” de Fernández del Riego).
Tomás López López (Dorneda, Oleiros; ibídem 1999).
Uxío Novoneyra (Parada de Caurel; 1999 Santiago).
Xosé María Gómez Vilabella (Montecubeiro, Castroverde).
Outros

Pasamentos
Literatura
Outros

Publicacións

Galegas

“Nós” edita as églogas de Virxilio, en galego, traducidas por Avelino Gómez Ledo.

Álvaro Cunqueiro: o 5 de outubro publica “Ben quixera”, primeira colaboración na revista “Vallibria” de Mondoñedo.

Álvaro de las Casas: Tres conversas (“O tolo de Lastra”, “Dente de ouro” e “A gavilla”); O outro (A Coruña); Pancho de Rábade (Ourense) e Via Crucis en VI estaciós.

Amador Iglesias Soto: Cantaruxando.

Antón Lousada Diéguez: “Encol da prosa galega” (“Nós” núm. 73): “A fala galega ten dereito como todal-as língoas a facer colleita n-o lenguaxe técnico fillo o mais d’el das língoas crásicas adoando as parolas ô seu mesmo xeito. Ningunha fala se chama probe por facer tal achego”.

Antón Zapata García: Eduardo Pondal. Alma, sentimento e libertá da terra galega (Buenos Aires. Texto da conferencia no Orfeón Español).

Antón Villar Ponte: “O que temos que pedir no Día de Galicia e no Día da Universidade”, no nº 275 de “A Nosa Terra”.

Antón Zapata García: “A gaita”, poema no nº 277 de “A Nosa Terra”.

Ánxel Fole comeza o poemario Santo Oficio (inédito en libro).

Aquilino Iglesia Alvariño: Señardá (cincuenta sonetos. O seu primeiro libro de versos). O limiar é unha carta de Julio de Lemos, secretario do Instituto Histórico do Minho.

Avelino Rodríguez Elías: Obras teatrales galegas (Vigo).No nº 278 de “A Nosa Terra” publica o poema “O noso elemento”.

Blanco Amor asina un manifesto nacionalista con Suárez Picallo, Alonso Ríos e outros.

Camilo Díaz Baliño: “Pra vós”, poema no nº 274 de “A Nosa Terra”:Prendinlle na cabeza do meu fillo, unha estreliñaforxada na Irmandáe quero ver brilar á lúa d’esa estreliñahastra chegar cegar.No 276 “¡Gallego!”.“Sígueme irmán,â miña veiraheiche insiñar loitar”.

Castelao: As cruces de pedra na Bretaña (Seminario de Estudos Galegos. Santiago. Imprenta Antúnez) e Cousas da vida (63 debuxos. Almanaque do Faro de Vigo para 1931). Castelao recupera vista e publica caricaturas no “Faro de Vigo”.

Cristóbal Bermúdez Peña colabora en “A Nosa Terra”.

Eugenio Montes Domínguez: Tres contos (Buenos Aires) e Versos a tres cas o neto (A Coruña. Prólogo de Rof Carballo). Deste libro figura en “A Nosa Terra” nº 278 o poema “Brétema”.

Francisco María de la Iglesia (1827-1897): D‘o mar e d‘a terra (Escolma elaborada por Gumersindo Placer. Madrid).

Froitoso Touza Sergude: colabora en “A Nosa Terra”.

Gonzalo López Abente: “Esponsás” no nº 275 de “A Nosa Terra”.

Johán Vicente Viqueira (1886-1924): Ensayos y poesías.

José Canedo: A lingüística e o nazonalismo (nº 84 da revista Nós).

José María Pereda Álvarez: Aos contos (Lugo).

Leiras Pulpeiro: Obras completas. Poesías (recompilación de Antón Villar Ponte. Edit. Nós).

Luís Bouza Brey: colabora en “A Nosa Terra”.

Luis Madriñán Neira: Arelas irtas.

Luís Pimentel colabora en verso no semanario republicano lucense “Guión”.

Manuel Bergueiro: Ollo cos estudantes (estreada en 1932 polos estudantes da Normal de Ourense).

Manuel Casado Nieto: Amor e eleuciós (sainete en verso).

Manuel Gulín: “A estadea vingadora”, no nº 268 de “A Nosa Terra”. No 269 “Crudelidade”. No 270 “Diant’a natureza”. No 271 “Un plan de inseñanza”. No 274 “O noso presente”.

Manuel García Barros: Falemos na nosa fala.

Odón Fernández Rego: Falas gaias ó meu son (poemas; Buenos Aires).

Rafael Dieste: Viaje y fin de don Frontán (Editorial Niké. Traducida ao galego no 1982 por Helena Villar Janeiro e Xesús Rábade Paredes).

Ramón Otero Pedrayo: Arredor de si (A Coruña. Recensión en “Grial” nº 31, páx. 115 e “Grial” nº 52, páx. 260) e Vidas non paralelas.Colabora en “A Nosa Terra” na sección “Esquemas e lembranzas”:No nº 268 de “A Nosa Terra”: “Enxebrismo ó rivés”.No 269: “O celta sin nome”.No 270: “O fracaso da toga” e “O mapa da Galiza”.No nº 274: “O día da Galiza”.No 277 “O perdón”.

Ramón Villar Ponte: “O que nunca morre”, no nº 274 de “A Nosa Terra”.

Roberto Blanco Torres: De esto y de lo otro (crónicas periodísticas).

Salvador Cabeza de León: Notas dun preito antre os veciños de varias freiguesías na xurisdicción de Noia e o Arcebispo de Sant-Yago sobre o aproveitamento dunha balea botada polo mar en 1577.No nº 274 de “A Nosa Terra”: “Política do Seminario de Estudos Galegos”.

Vicente Risco: El problema político de Galicia (Compañía Ibero-Americana. Madrid). Viaxa a Alemaña para seguir un curso de Etnografía na Universidade de Berlín. Segundo Carlos Casares “Os catro meses que o escritor galego pase en Centroeuropa serán decisivos de cara á evolución do seu pensamento, que a partir de entón se irá correndo cara a posicións abertamente conservadoras e que desembocará no compromiso moral cos sublevados en xullo de 1936”. (Para ler a Vicente Risco. Carlos Casares. Galaxia 1997).No nº 268 de “A Nosa Terra”: Bon ani-novo, irmaus!: “Sempre, pro mais que nunca, agora: sempre, pro mais que nunca n-iste día e n-esta hora, compre que nós, os patriotas galegos, nos adiquemos a unha propaganda constante das nosas ideias”.No nº 269 de “A Nosa Terra” (1 de febreiro), escribe: “A Ditadura finou, e veu un novo goberno que semella ir cara o restabelecimento das liberdades púbricas. Sen aderírmonos a íl, nen aprobalo d’adiantado, -nós non podemos acatar de curazón ningún goberno que non recoñeza d’algún xeito a persoalidade de Galiza-…”.No 270: “O choc-en-retour”. “É consolante de certo esta fame e sede de liberdade e democracia que pode indicar fame e sede de justiza- e iste noxo contra dos poderes persoales e extralegales”.

Víctor Casas: colabora en “A Nosa Terra” no apartado “Faíscas” e “Do momento”.

Xesús Conde González: Unha lenda de San Amaro.

Xosé Francisco Lesta Meis: Abellas de ouro (13 retratos, con ilustracións de Álvaro Cebreiro). “O Melro”, no nº 274 de “A Nosa Terra”.

Xosé Manuel Cabada Vázquez: “Primaveira”, poema no nº 276 de “A Nosa Terra”.

Xosé María Chao Ledo (1844-1894): Poesías en gallego y castellano de don José María Chao Ledo, recopiladas y editadas por el Centro Villalbés de Buenos Aires (oito composicións en galego e biografía do autor tamén en galego feita por Eduardo Lence-Santar).

Xosé Ramón Fernández Oxea e Xosé Fernando Filgueira Valverde: O baldaquino en Galicia denantes do arte barroco.

Nós. Boletín Mensual da Cultura Galega. Nº 73 (xaneiro):

1. Blanco Amor: Noite.
2. Lousada Diéguez: Encol da prosa galega.

Castelao: Dúas lendas.Arquivo Filolóxico e Etnográfico de Galiza: Folk-lore da aldeia de Caneda, concello de Monforte de Lemos (por Xesús Rodríguez).Os homes, os feitos e as verbas.

Nº 74 (febreiro).George Chenneviere: Pamir (trad. de R. O. P.).Vience Risco: O señor feudal (debuxo de Xorxe Lorenzo).Catálogo das casstros galegos (pubricado pol-a seizón de Prehistoria do “Seminario d’Estudos Galegos de Sant-Yago).Os homes, os feitos, as verbas.

Nº 75 (marzo).

1. Lousada Diéguez: A sinificación profunda do galeguismo.

Mário Cardozo: Jóias arcaicas encontradas em Portugal.Xosé Filgueira Valverde: Duas notas: a Biblioteca Lago. Kingsley Porter.Os homes, os feitos, as verbas: “Unamuno e as linguas peninsulares”: “El Pueblo Gallego reproduciu, non sabemos con que fin, unha conversa que un jornalista portugués sostivo con Don Miguel de Unamuno, na qual o apaixoado filósofo, fidel n-isto ao seu pensamento imperialista e absorvente de castelán d’adopción, decrárase nemigo das lingoas regionás. E aínda do propio portugués…”

Nº 76 (abril).Ricardo Carballo: Cançón das lavandeiras.Ramón Otero Pedrayo: Vidas non paralelas (proseguimento).Arquivo Filolóxico e Etnográfico de Galiza: “Folk-lore da aldeia de Caneda, Concello de Monforte de Lemos”.Os homes, os feitos, as verbas

Nº 77 (maio).Correa Calderón: Peisaje.Antonio Fraguas Fraguas: O entroido nas terras do Sul de Cotobade.Ramón Otero Pedrayo: Vidas non paralelas (proseguimento)Arquivo Filolóxico e Etnográfico de Galiza: “Folklore da Freguesía de San Miguel de Paradela (Lugo)”.Os homes, os feitos, as verbas.

Nº 78 (xuño).Amador Villar Amor: As chancas de Rosa.Tenente Afonso do Paço: Pesos de rêde e chumbeiras.Ramón Otero Pedrayo: Vidas non paralelas (proseguimento).Os homes, os feitos, as verbas.

Nº 79 (Día de Galicia).Bouza-Brey: Trova das sete naos.Castelao: Sant’Iago na Bretaña.Fernández Mazas: Gorigori do tempo.Álvaro de las Casas: Pancho de Rábade.Ramón Otero Pedrayo: As águias do Imperio i-a Barca Apostólica.Xosé Filgueira Valverde: A Duquesa de Chevreuse en Santiago.Roberto Blanco Torres: Meus cabalos.

1. Bouza Brey: Materiaes de Prehistoria Galega. Os machados de talón de Noalla.

Vicente Risco: Da Alemaña I A Viaxe.Os homes, os feitos, as verbas.

Nº 80 (agosto).O Día da GalizaRamón Otero Pedrayo: A siñificación espiritoal do Día da Galiza (discurso).Alfonso R. Castelao: O Galeguismo no arte (discurso).

1. Paz Andrade: A nosa definición autonomista (discurso).

Tenente Afonso do Paço: Pesos de rêde e chumbeiras (ilustraciós).A perda d’un veterano do galeguismo, Euxenio Charlón = bondade e enxebreza.Os homes, os feitos, as verbas: “Ao final xa está legalmente constituída a “Asociación de Escritores Gallegos” qu’era unha das orgaizaciós mais percisas na nosa terra. Elementos sinaladísimos da nosa inteleitualidade xuntáronse en Ourense, nomeando a seguinte directiva:Presidente: Ramón Otero Pedrayo.1º Vice: Antón Vilar Ponte.2º Vice: Alfonso R. Castelao..3º Vice: Antón Noriega Varela.Segredario Xeral: Álvaro de las Casas.Vice: C. Fernández Mazas.Tesoureiro: Vicente RiscoContador: Roberto Blanco Torres.Bibriotecario: Xacinto SantiagoVocaes: Valentín Paz Andrade, Rafael Dieste, Xesús Bal e Gai, P. Rodríguez Sanxurxo, Florentino López Cuevillas e F. Fernández Armesto.

Nº 81 (setembro).Ramón Cabanillas: Poesía.Armando Cotarelo Valledor: A mocedade do P. Feixóo (1676-1709).Arturo Noguerol Buján: Notas políticas.Ramón Otero Pedrayo: Notas encol do sentimento da paisaxe n’ antiga epopeya irlandesa.Vicente Risco: Da Alemaña.Álvaro de las Casas: Roteiros lírecos, Ribadavia.Os homes, os feitos, as verbas.

Nº 82 (outubro).Bouza-Brey: Temas en corazón.Armando Cotarelo Valledor: Cancioeiro da agulla.Filgueira Valverde: Parábola dos catro mestres canteiros.Álvaro de las Casas: Roteiros lírecos. Allariz.Vicente Risco: Da Alemaña.Os homes, os feitos, as verbas

Nº 83 (novembro)Manuel Bouzo: As cancelas do mar (poesía).Manuel Fernández Castas: Notas en col do asturiense na bisbarra d’A Guardia.

1. Canedo. Libredón e a súa historia.

Vicente Risco: Da Alemaña.Os homes, os feitos, as verbas: Castelao na Bretaña

Nº 84 (decembro).Noriega Varela: Sonetos (trad. de Guido Battelli).

1. Gómez Ledo: Virxilio en galego.
2. Canedo. A lingüística e o nazonalismo.

Phileas Lebesgue: O camiño de Sant’Iago.Armando Cotarelo Valledor: Cancioeiro da agulla.Os homes, os feitos, as verbas.

Morren:Ángel Amor Ruibal (Santiago; 1869 San Breixo de Barros, Caldas de Reis).

Eugenio Charlón Arias (Ferrol; ibídem 1889).

Manuel Antonio Pérez Sánchez (Asados, Rianxo; 1900 Rianxo).No nº 270 de “A Nosa Terra” escribe Roberto Blanco Torres o poema “A Manuel Antonio”:Levárono unha mañán â cova¿Porqué señor, ti consentiches eso?Blasfemaban as augas abisales como furias.Natura estaba muda, irta i-enloitadaA friage do seu corpocinguiu de friage a nosa alma.

Xosé Iglesias Roura (Mera; 1880 Portosín. Nun artigo necrolóxico escribe Eladio Rodríguez González: “Poeta de corazón y de fibra, y gran conocedor de nuestro idioma, que para èl no tenía secretos ni ofrecía dificultades, comenzó por traducir al gallego los más famosos poemas de los principales autores alemanes, italianos, franceses y catalanes y estas traducciones, gustadas solamente por un reducidísimo círculo de amigos a quienes tímidamente las leía, fueron publicadas contra su voluntad en algunas revistas, merced a lo cual pudieron ser admiradas y elogiadas de todos, ya que ninguna desmerecía del original, y aún a veces lo superaban, al ser vertidas al gallego con una pureza de dicción y con un dominio de nuestro léxico, que no suelen poseer todos los que escriben en la lengua nativa”.

Xosé María Lesta Meis (Santa María de Oza; ibídem 1887).