1883

Cultura galega

Nacementos/Pasamentos

Nacementos
Literatura
Celestino Cabarcos Suárez; “O Bruxo dos Ermos” e “Cástulo” (A Laxe, Valadouro; 1961).
José María Barreiro (Baiona; ibídem 1923).
Xosé Alonso Obregón “O Fidalgo de Monterrey” (Laza; ibídem 1936).
Outros
O escritor e periodista Isidro Buceta (Pontevedra; 1974 Madrid).
O escritor Alberto Insúa (La Habana; 1963 Madrid).
O célebre bandoleiro Mamed Casanova (Grañas do Sor; ¿?).
O organista e compositor Ángel Rodulfo González (Baiona; 1955¿? Vigo).
A pedagoga Josefa Iglesias Vilarelle (Santiago ¿?) quen no 1932 dá ao prelo o primeiro método de lectura en galego publicado polo Seminario de Estudos Galegos.
O introdutor do Esperanto en Galicia Manuel Monteagudo Rodríguez (A Coruña; ibídem 1979).
O médico descendente de galegos Víctor Lis Quibén (Buenos Aires; 1963 Pontevedra); trala guerra ostentou o cargo de xefe da “Guardia Cívica” da provincia de Pontevedra, encargada da represión sobre as persoas dos partidos do “Frente Popular”.

Pasamentos
Literatura
Outros

Publicacións

Galegas

Alberto García Ferreiro: No “Parrafeo séutimo” de “O tío Marcos d’a Portela” aparece o poema seu “A gaita d’a morte” e no “Parrafeo noveno” outro “Os rapaces d’a seucion coral”.

Andrés Muruais (1851-1882): En “O tío Marcos d’a Portela” (4 de novembro) aparece un poema seu titulado “Cousas de mozos”.

Arturo Vázquez: En “O tío Marcos d’a Portela” (4 de novembro) hai un poema da súa autoría co título de “Conto gallego”.

Juan Barcia Caballero: Mesa revuelta. Ensayos litararios (obra bilingüe en verso e prosa).

Manuel Lugrís Freire: publica a súa primeira composición poética titulada Nostalxia.

Manuel Martínez González: Poemas gallegos. Contén un “Tratado sobre o modo de falar e escribir con propiedade o dialeuto”.

Waldo Álvarez Insua publica Aires d'a miña terra. Juicio crítico (Editor Miguel de Villa, La Habana), sobre a obra de Curros Enríquez.

Comeza a segunda etapa do periódico “O tío Marcos d’a Portela”, tamén baixo a inspiración de Valentín Lamas Carvajal. Sairán 306 novos parrafeos con nova numeración, ata 1889; polo tanto o total de números publicados dende 1876 foi de 430. No primeiro parrafeo dise: En pobos, aldeas e vilas, d’este noso chau gallego, tres anos fay que perguntan mulleres, mozos e vellos;¿Qué foy d’aquel Tío Marcosde aquel vello churrusqueiroqu’entre âs millores rapazasandaba ó diaño facendo,n-as fêiras e n-as romaxes,en trulladas e fiadeiros?¿Acaso se meteu frade?¿levouno quizais o vento?¿morreu ou vive? ¿onde anda?Eiquí estou, meus compañeiros,aiquí me tendes rapazas;mirande ben, son o mesmo.Andiven alá por lonxe,por un mundo de misteriosn-o que se deprenden cousasque os dei-qui non deprendemos:trayo milleiros de contos,trayo feixes de consellos,que como os collín de baldetamén de balde daréivolos.

En “O tío Marcos d’a Portela” (18 de novembro) hai un escrito sobre Xan d’a Coba: “ (…) O domingo últemo veu á rezusitar a groria d’os seus pasados tempos. Alá pol-o ano de sasenta púxose n-o teatro unha d’as suas obras. Mollos, estrume, carqueixas, patacas choveron n-a escena. As taborelas d’os asentos foron tamen a pousarse n-os pés d’o dramaturgo, que tiña o privilexio de facer ôs mais cordos tolos rematados. As patacas e demais artícolos de primeira necesidade, dias dimpois, rubiron de precio n-a praza. A dar don Xan sete dias seguidos comedia, morreriamos de fame en Ourense por non alcontrar legumes que xantar. Agora pol-o adianto d’os tempos a manifestacion foi mais xuiciosa. Non houbo patacas nin mollos, pois como somos positivistas comémol-as primeiras e queimámol-os segundos. Pitas e galos caeron sobre Xan d’a Coba como si pasado o diluvio valeiraran a arca de Noé riba d’a sua cabeza. O noso poeta-perito a punto estivo de que lle escalfasen un galo n-os morros, pois un d’os que lle votaron dende o galiñeiro caiu n-o candeleiro que tiña diante, tumbouno y-apagou as velas”.

No “Parrafeo sesto” do 9 de decembro en “O tío Marcos d’a Portela” aparece sen asinar o artigo “Pensamentos d’un maestro d’escola”: “Nos nosos dias non pode poñerse en duda de que son os maestros d’escola grandes filósefos; a filosefía é filla d’a meditación e xa se sabe que meditan moito aqueles que non comen. Os maestros sufriron unha revolta enxebre n-o seu organismo: a boca téñena por adorno; a dentadura pra sufrir a pexigueira d’os delores de môas; o estómago como unha cousa de gala e por repercusion rubíuselles â cabeza, pois de pensamento xantamos â fartura. Tempo andando os maestros serán con razón postos n-as cátedras de Física, porque o seu tubo dixestivo ha ser unha xoya pra estabrecer o valeiro millor qu’as máquinas pneumáticas.(…) Os nemigos d’a alma de que debemos fuxir, son dous: mundo e demo; a carne xa fuxe de nos mais d’o debido e nunca se ll’ acurre o tentarnos (…) Dixo Víctor Hugo qu’en toda-las aldeas hay unha luz qu’aluma y-unha boca que sopra moito pra apagala. A luz é o maestro, a boca o crego. A esto chámolle falar por falar. Os cregos que comen á fartura non poden soprar moito. Os maestros qu’andamos cheos d’aire, si que podemos soprar con proveito (…). Dixéronme que o Direutor de Istrución púbrica é un señor de moitos perendengues que leva unha vida muy regalada –cousas d’España- Pra estar en caráuter c’o cargo de xefe nato d’os maestros de escola debera ser o gran famento d’a nacion. No “Parrafeo séutimo” fala da “Oratoria parroquial”: “A mais de precurar o esprandor d’o arte n-as eirexas, deben nos señores abades poñer coidado n-o que falan cando se dirixen ô pobo n-as misas d’a parroquia (…). O abade d’unha parroquia d’a montana expricando o misterio d’a Santísima Trinidade, falou d’este xeito: “Meus fillos, a Santísima Trinidade non ten volta; son tres presoas distintas e un solo Dios verdadeiro. Pra convencervos do que digo aqueles que dudendes, non tendes mais que lembrarvos que o nabo a nabiza y-o grelo son tres cousas difrentes n-unha mesma pranta, ou ben que o leite, a auga y-a fariña, son tamen tres cousas difrentes y-unhas soilas papas verdadeiras”.Na imprenta de José Millán edítase Corona fúnebre a la memoria del llorado poeta gallego Andrés Muruais, con prólogo de Alfredo Vicenti.

Relativas a Galicia

Antonio López Ferreiro: Galicia en el último tercio del siglo XV (Santiago 1883-1885).

Fúndase en Santiago o semanario “El Ciclón”.

En Betanzos aparece o periódico “El Censor”.

Francisco Portela Pérez funda en Pontevedra o semanario “La Voz de Helenes”, subtitulado “Periódico semanal de intereses generales”.

Sae en Ourense “Galicia Literaria”, “Revista de Ciencia, Artes y Literatura”; dirixida por Juan Neira Cancela, deixouse de publicar en 1884.

Aparece en Santiago a revista “Galicia católica” , estando dirixida polo clérigo Emilio A. Villelga Rodríguez (1887).

O 11 de setembro nace “El Correo de Celanova” (1885).

Aparece en Lugo o periódico “El Lucense” (1902) ¿1886-1901?.

Pablo Pérez Constanti funda “El organillo”, subtitulado “Quincenario humorístico dedicado al bello sexo padronés y cesureño”.Luciano Cid Hermida dirixe en Ourense a publicación “La tertulia”.

O escritor catalán Victor Balaguer: Literaturas regionales (discurso de ingreso na RAE).

Antonio San Martín: Aventuras de Francisco de Quevedo (Madrid; 4 vol.).

José Ogea: Célticos. Cuentos y leyendas de Galicia (Vigo).

Juan Bautista Armada y Losada: El último estudiante (Madrid).

Manuel Amor Meilán: Justicias y crueldades.

Nicolás Taboada Fernández: Albores (poemas. Madrid).

Ramón Ramiro Rueda Neira: Exposición al Ministro de Fomento sobre construcción de ferrocarriles en Galicia (Santiago).

Ricardo Becerro de Bengoa: De Palencia a la Coruña (Palencia).Rogelio Jove Bravo: Los foros: Estudio histórico y documental, bibliográfico y crítico de los foros de Galicia y Asturias (Madrid).

Acontecementos

Curros Enríquez cesa no seu posto da Delegación de Facenda de Ourense e volta a Madrid, traballando no Concello, e colaborando en “El Porvenir” (órgano do partido republicano progresista) e despois en “El Progreso”, tamén republicano. Aquí permanecerá ata 1894, data na que emigra a Cuba.

Waldo Álvarez Insua, promove en Cuba unha suscripción para axudar a Rosalía de Castro que estaba enferma e en precaria situación económica.

Manuel Lugrís Freire emigra a Cuba onde vivía o seu irmán Plácido. Regresa a Galicia no1896.

Fórmase en Pontevedra o coro “Aires da Terra” por iniciativa do farmacéutico Perfecto Feijoo.

Fúndase na Coruña a sociedade “El Folklore Gallego”, con Emilia Pardo Bazán como presidenta.

Ferrocarril Lugo-Madrid.

Chegan á Coruña Alfonso XII e María Cristina, para inaugurar o ferrocarril que se comezara en 1858.

Premios

Benito Losada Astray: nun certame en Vigo resulta premiada Afrenta, daga e venera (Ver 1886).

Outras culturas

Nacen:

António Sérgio (Damão; 1968 Lisboa).

Augusto de Castro (Porto; 1971 Estoril).

Leonardo Coimbra (Borba de Godim; 1936 Porto).

José Ortega y Gasset (Madrid; ibídem 1955).Gustavo Martínez Zuviría “Hugo Wast” (Córdoba, Argentina; 1962 Buenos Aires).

Franz Kafka (Praga; 1924 Viena)Jaroslav Hasek (Checoslovaquia; 1923).Kalil Ghibran (New York; 1931 Líbano).Umberto Saba (“Umberto Poli”) (Italia; 1957).

António Feijó: Líricas e Bucólicas (poesía).António Serrão de Castro (1610-1684): Os ratos da Inquisição. Escrito nos dez anos que estivo preso pola Inquisición. Editado por Camilo Castelo Branco.Camilo Castelo Branco: A brasileira de Prazins.Gomes Leal: História de Jesus.Oliveira Martins: Quadro das Instituições Primitivas.Ramalho Ortigão: A Holanda.Teófilo Braga: Contos tradicionais do povo português.

Àngel Guimerà: Judith de Welp (teatro).Francesc Matheu: La copa. Brindis i cançons.Josep Feliu i Codina: El gra de mesc (teatro).Narcís Oller: Notes de colors (narrativa curta).

Comeza a publicarse en Madrid o 4 de febreiro “Los Dominicales del Libre Pensamiento” que sufriu numerosas denuncias e ataques, conseguindo sobrevivir ata o 15 de xullo de 1900.Edición popular do Ossián, de Macpherson, na “Biblioteca Universal” de Madrid, traducido por A. Lasso de la Vega.Emilia Pardo Bazán: La cuestión palpitante e La tribuna.Palacio Valdés: Marta y María.

Camillo Boito: Senso (narrativa).Émile Zola: Au bonheur des dames.G. de Maupassant: Une vie.Giovanni Verga: Novelle rusticane.L’Isle Adam: Contes cruels.Mark Twain: Vida no Mississippi.Paul Lafargue: O dereito á preguiza (traducido ao galego no 2000 por Edicións Positivas).Philippe-Auguste Villiers deRobert Louis Stevenson: Treasure island (A illa do tesouro).

Morren:

Gonçalves Crespo (Lisboa; 1846 Rio de Janeiro).

Iván Turgueniev (1818 Rusia).

Nacen:

O director de cine Mauritz Stiller (1928).

Gaudí reinicia as obras da Sagrada Familia.

Créase a “Comisión de Reformas Sociales”.

Asasinatos en Cádiz son atribuídos a unha sociedade criminal denominada “La Mano Negra”.

Sagasta forma novo goberno.

Fracaso dun levantamento republicano en Badajoz.

A peseta deixa de ser convertible en ouro.

O 26 de xullo promúlgase a Nova Lei de Imprenta que regulará o sector periodístico ata a Guerra Civil. Suprímese a autorización previa para as publicacións, facendo responsable último de canto se publique ao director ou ao propietario.

Inaugúrase a “Academia Militar General”.

Protectorado francés sobre Tonkin e Annan.

Maxim inventa a ametralladora.

Tratado de Ancón: asínase a paz entre Perú e Chile.

Aceptación xeral do tempo medio de Greenwich, que permite establecer zonas horarias en todo o mundo.

Francia regala a Estados Unidos a Estatua da Liberdade.Morre Karl Marx (Londres; 1818Tréveris).